بررسی معناشناختی صفات خداوند در پایانه های آیات (مطالعه موردی: سوره بقره)

صفات خدا و به تعبیر قرآن،«اسماء الحسنی»، از پر بسامدترین مفاهیم به کار رفته در قرآن کریم است که با تنوع بسیاری، در سرتاسر قرآن کریم به چشم می خورد. در میان «اسماء الحسنی»، نامهای فوق نیکوی خداوند، که در پایانه آیات قرار دارند، از اهمیّت و جایگاه ویژه ای برخوردارند و مفاهیم خاص و متنوعی را تعلیم می دهند. فهم و درک آن مفاهیم ، مستلزم بررسی و تحلیل آیه ای است که صفات و اسماء در آن بکار رفته اند. در تفاسیر و سایر منابع سنتی موجود، بیشتر به مباحث فلسفی، کلامی و عرفانی مربوط به هریک از صفات و اسماء پرداخته شده و کمتر به ارتباط معنایی آنها با آیه ای که در آن واقع شده اند توجه شده است. این پژوهش، در راستای بررسی وجود چنین ارتباطی و کم و کیف آن، به تحلیل وبررسی صفات خدا در پایانه آیات سوره بقره پرداخته و ضمن استفاده از دستاوردهای علم معناشناختی تأیید گردید، که میان صفات و اسماء انتهای آیات با بافت وسیاق آنها ارتباط تنگاتنگی از نظر معناشناختی وجود دارد، به گونه ای که مفهوم سازی در آیه بر اساس آن اسم صورت گرفته و از آن تأثیر پذیرفته است. برای مطالعه و بررسی موضوع فوق از روش توصیفی- تحلیلی آیات، استفاده شده است؛ بدین ترتیب که ابتدا به صفات الهی که در قرآن آمده است و چگونگی انتزاع آنها از ذات الهی پرداخته و دسته بندیها و تقسیماتی که پیرامون آن اسماء وصفات وجود دارد توضیح داده شده است؛ سپس تحلیل مفهمومی و لغوی اسماءحسنای انتهای آیات سوره بقره ارائه گردیده است؛ وسرانجام به معناشناختی آن اسماء و بیان ارتباط آیه با آن اسماء، پرداخته شده است. برای بررسی چگونگی ارتباط مذکور ضمن استفاده از دستاوردهای علم معناشناختی از تفاسیر مشهور و سایر منابع مرتبط با موضوع خوشه چینی گردیده است. گرچه اکثر تفاسیر، کمتر به این ارتباط توجه نموده و این اسماء و صفات را صرفاً توصیفی برای خداوند بی نیاز از توصیف محسوب کرده اند. بنابراین این پژوهش و چنین بررسی هایی، ضمن نشان دادن خلأ موجود در این زمینه، در تفاسیر، راه را برای فهم عمیق تر و بهتر کلام الهی هموار می سازد. امید است با چنین بررسی ها و تداوم و تکامل آنها، غرض نهایی که پی بردن به مقصد آیه و در نتیجه عمل به آن و رسیدن به رشد و سعادت انسان است، نیز نزدیکتر گردیم. کلید واژه ها: معناشناختی، معناشناختی قرآن، اسماء الحسنی، صفات الهی، بافت، سیاق، خواتم آیات، پایانه آیات، فواصل آیات سوره بقره