مفهوم مرگ و زندگی در شعر سهراب سپهری

مرگ و زندگی از دیرباز همچون دو دشمن سازش ناپذیر تجسم شده اند. با وجود این، چنین می¬نماید که تعارض میان این دو مفهوم آشکار و بدیهی نباشد. در شعر اغلب شاعران این مفاهیم وجود دارد، لیکن شیوه برداشت¬ها متفاوت است. زندگی و مرگ از تصویرهای هستند که با کلام سپهری، در آمیختگی جاودانه دارد. سپهری با تعریف دوباره¬ی آن¬ها در اشعارش، برداشت قابل توجهی از این مفاهیم ارائه داده است. در این پژوهش با رویکردی میان رشته¬ای و با استفاده از مبانی ادبیّات و روان شناسی نشان داده خواهد شد که سپهری در دفتر¬های اول تا چهارم که مربوط به دوره¬ی جوانی اوست، متأثر از شعر پیشنیان است و این دفتر ها تجربه¬های اولیه¬ی اوست که یکدست نیستند، اما اوج خلاقیت او در دفتر های پنجم تا هشتم که مربوط به دوره¬ی میانسالی است دیده می¬شود، و ویژگی¬های که این روان شناسان برای خلاقیت انسان بیان می-کنند، در این دفترها مشاهده می¬شود. در ادامه با اتکا به نظریه¬ی معنا درمانی (لوگو تراپی) فرانکل به بررسی مفهوم مرگ و زندگی در شعر سپهری پرداخته می¬شود. مفهوم مرگ و زندگی در دفتر مرگ رنگ به دلیل تأثیر شرایط اجتماعی و فضای حاکم بر شعر آن دوره با بدبینی همراه است. مرگ در این دفتر به مفهوم زوال، نابودی و پایان زندگی است. به نظر می¬رسد، در دفتر زندگی خواب ها، سپهری دوره¬ای از بی معنایی و پوچی را تجربه کرده است؛ با توجه به این که معنای هستی و زندگی چیست ؟. سپهری از میانه¬های دفتر آوار آفتاب با مجذوب شدن در طبیعت و فرهنگ و هنر که از راه¬های معنایابی در نظریه¬ی فرانکل است سعی می¬کند در مسائل هستی ژرف اندیشی کند و معنایی برای زندگی اش بیابد.در دفتر شرق اندوه، سپهری به عرفان روی می¬آورد و به دلیل پرداختن به عرفان، شور و تحرک وارد زندگی او می¬شود، و مرگ مفهومی عارفانه می¬یابد و به عنوان امری حتمی پذیرفته می¬شود. سپهری از منظومه¬یصدای پای آب به بعد با گرایشی که نسبت به مرگ و سرنوشت در پیش می¬گیرد، زیبا- ترین مفاهیم را از مرگ و زندگی ارائه می¬دهد؛ به طوری که مرگ مفهوم کامل¬کننده¬¬ی زندگی را دارد و با مرگ است که زندگی معنا پیدا می¬کند. در منظومه¬ی مسافر نیز مرگ در تمام لحظات در کنار زندگی و انسان حاضر است و همچنان معتقد است که مرگ به زندگی معنا می¬دهد. سپهری در دفتر حجم سبز خواننده را به لطیف ترین لحظه¬های تجربه¬ی شاعرانه از هستی فرا می¬خواند. و با یاد آوری دلخوشی¬های زندگی خواننده خود را معنا¬درمانی می¬کند. در دفتر ماهیچ، ما نگاه معتقد است انسان در دوران اساطیری زندگی خوشبخت تری داشت. هر اندازه از آن دوران دور شده و به پیرایه¬های تمدن آلوده شده اندوهگین تر شده است. کلید واژه¬:شعر معاصر، روان شناسی، سهراب سپهری، مرگ، زندگی