پترولوژی سنگهای بازالتی منطقه راتوک (جنوب گزیک، شرق استان خراسان جنوبی)

منطقه مورد مطالعه در 60 کیلومتری جنوب گزیک، شرق بیرجند و در بخش شمالی زمیندرز سیستان واقع شده است. براساس مطالعات صحرایی و پتروگرافی انجام شده واحدهای سنگی منطقه در دو گروه سنگی آندزیت (با سن الیگومیوسن) و بازالت (پلیو کواترنر) قرار می گیرند که بر روی واحدهای مجموعه افیولیتی قرار گرفته اند. این واحدها شامل الیوین بازالت، بازالت، پیروکسن آندزیت و آندزیت با بافت غالب پورفیری، پورفیری با خمیره میکرولیتی جریانی ، حفره ای و اینترگرانولار می باشد. کانی های اصلی بازالت ها شامل الیوین، پیروکسن و پلاژیوکلاز و کانی فرعی مگنتیت و در آندزیت ها پلاژیوکلاز و پیروکسن به عنوان کانی اصلی و آمفیبول به صورت کانی فرعی مشاهده می شود. درشت بلورهای این سنگ ها شواهد عدم تعادل از جمله بافت های خلیجی، اسکلتی، منطقه بندی و منطقه بندی بخشی را نشان می دهند. واحدهای سنگی منطقه از دگرسانی کمی برخوردار است و در مواردی دگرسانی ایدنگزیتی شدن و کلریتی شدن در بلورهای الیوین مشاهده می شود. بر اساس آنالیز شیمی کانی های کلینوپیروکسن و الیوین در واحد سنگی الیوین بازالت پیروکسن از نوع دیوپسید-اوژیت و الیوین از نوع کریزولیت تعیین شد. همچنین با توجه به نتایج آنالیز شیمیایی سنگ کل، واحدهای آتشفشانی منطقه دارای ماهیت آلکالن (بازالت ها) و کالک آلکالن (آندزیت ها) می باشند. بر اساس الگوی عناصر کمیاب در نمودارهای عنکبوتی عناصر th, sr, cs, k, baوzr غنی شدگی و عناصر rb,nb,p تهی شدگی نشان می دهند. غنی شدگی از lreeها نسبت به hreeها نیز ناشی از درجات کم ذوب بخشی و باقی ماندن گارنت در منشاء می باشد. واحدهای آندزیتی مربوط به فرورانش و حاشیه فعال قاره و واحدهای بازالتی مربوط به محیط های داخل صفحات قاره ای و در ارتباط با گسل های امتدادلغز عمیق می باشند. واحدهای بازالتی منطقه از یک منشا گارنت لرزولیت با درجه ذوب بخشی کمتر از 15% منشاء گرفته-اند. همچنین نتایج آنالیز نقطه ای کانی کلینوپیروکسن در واحد سنگی الیوین بازالت محیط تکتونیکی درون صفحه ای و سری ماگمایی آلکالن مربوط به بازالت ها را تایید می کند. دما- فشارسنجی کلینوپیروکسن فشار 10-6 کیلوبار و دمای متوسط 1200 درجه سانتی گراد را در هنگام تبلور این کانی بدست می دهد.