طراحی سیستم و عناصر مسیریابی بازار بزرگ تهران با رویکرد طراحی فراگیر

مسیریابی فرایندی است که افراد برای رسیدن به مقصد با تکیه بر مهارت¬های فردی و بکارگیری نشانه¬های موجود در مکانی ناآشنا به کار گرفته می¬شود. ترس از گم شدن و فشار روانی حاصل از این اضطراب در مواردی به درماندگی افراد منجر شده، در مواقع اضطراری، تمرکز و کارایی آنان را برای نشان دادن عکس العمل مناسب از بین می¬برد. تحقیقات ، علاوه بر تمایزات رفتاری ناشی از جنسیت (زنان و مردان)، بر تمایزهای توانمندی جسمی و ذهنی افراد که در حوزه طراحی فراگیر قرار می¬گیرند تأکید دارد. بازار بزرگ تهران به عنوان مهم¬ترین فضای تجاری و توریستی تهران بر اساس آمارها روزانه 400 هزار نفر را برای بازدید و خرید به این مکان فرا می¬خواند. لیکن وجود نقاط دسترسی بی¬شمار، ساختار پیچیده وفشرده¬ی پاساژها و سیستم ناکارآمد مسیر یابی بازار، کاربران زیادی را برای رسیدن به مقصد خود دچار مشکلات عدیده می¬کند. گم شدن و بوجود آمدن اضطراب، طولانی شدن مسیر و اتلاف زمان، مزاحمت¬های وقت گیر برای کسبه و نظایر این ها از مشکلات مسیریابی در بازار به شمار می¬آید. هدف پژوهشی این رساله شناسایی علل بروز خطا در کاربران بازار (زن و مرد) و هدف طراحی آن، طراحی سامانه¬ی مسیریابی مشتمل بر علائم و تجهیزات مسیریابی است. برای تحقق هدف پژوهشی، در مرحله¬ی اول از 80 نفر کاربر (40 زن و 40 مرد) در محل بازار مصاحبه شد، و در مرحله¬ی دوم با بکارگیری تکنیک فکرکردن با صدای بلند و رفتارنگاری از تعداد 20 نفر کاربر بازار (10 زن و 10 مرد) استفاده شد. نتیجه تحلیل ها نشان داد که: 1) پرس و جو کردن از دیگران تنها ابزار کارآمد مسیریابی در وضعیت کنونی بازار است؛ 2) نبود اطلاعات کافی، عدم تداوم در ارائه اطلاعات، جانمایی نادرست علائم، وجود آلودگی ها و موانع بصری در محیط و عدم توجه به توانمندی جسمی و ذهنی کاربر در رویت و استفاده از اطلاعات مسیریابی، دلایل اصلی ناکارآمدی علائم و تابلوهای بازار هستند. بر همین اساس، معیارهای اصلی طراحی: انعکاس هویت و عناصر بصری محیطی، بکارگیری و تلفیق ابزارهای مختلف مسیریابی با در نظر داشتن معیارهای فراگیر و توجه به محل نصب، ابعاد و حجم اطلاعات علائم تدوین و بر پایه¬ی این معیارها کانسپت هایی توسعه داده شدند. با استقرار این سیستم مسیریابی در بازار بزرگ تهران ضمن کاهش اضطراب ناشی از احتمال گم شدن در محیط پیچیده بازار، باعث صرفه¬جویی در زمان مسیریابی کاربران شده و هم چنین فضایی فراهم می¬شود تا افراد با توانمندی¬های مختلف جسمی و ذهنی به شکلی برابر از امکانات این مکان مطلع شوند.