امکان سنجی اجرای لی فارمینگ (غله - مرتع) در شهرستان آق قلا با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی (gis)

استفاده¬ی صحیح از زمین¬های کشاورزی نیازمند شناخت مناطق مستعد کشت محصولات و منابع بوم¬شناختی است. با توجه به اهمیت تولید علوفه در بخش کشاورزی و محدودیت منابع آبی در کشور، همچنین تأمین نیازهای غذایی دام ها و گسترش دامپروری، می توان در جهت حفظ منابع محیطی از بقولات یک¬ساله در روش تناوبی لی فارمینگ (غله ـ مرتع) استفاده کرد. تحقیق حاضر به منظور شناخت عوامل و عناصر اقلیمی، توپوگرافی و خاکی موثر بر کشت گندم دیم، جو دیم و یونجه در اراضـی کـشاورزی شـهرسـتان آق قلا و پـهنه¬بندی نـواحی مـستعد اجرای لی فارمینگ (تناوب غله- بقولات یک¬ساله) با استفاده از سامانه¬ی اطلاعات جغرافیایی (gis) انجام شد. برای این کار ابتدا نیازهای بوم¬شناختی گیاهان زراعی گندم، جو و یونجه با استفاده از منابع علمی موجود تعیین گردید. سپس نقشه های موضوعی مورد نیاز تهیه و طبقه بندی شدند. متغیرهای محیطی مورد مطالعه شامل دمای کمینه، دمای متوسط، دمای بیشینه، بارش سالانه، شیب، جهت¬ شیب، ارتفاع از سطح دریا و متغیرهای خاک مورد مطالعه شامل عناصر پر مصرف و کم مصرف مانند نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم، آهن، روی و همچنین شوری، اسیدیته، ماده آلی و بافت خاک بودند. از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (ahp) برای تعیین وزن معیارها استفاده شد. در نهایت با تلفیق و هم¬پوشانی وزنی این لایه¬ها در محیط gis نقشه پهنه¬بندی گندم دیم، جو دیم و یونجه استخراج گردید. نتایج حاصل از پهنه¬بندی¬ها نشان داد اراضی جنوبی شهرستان، بسیار مستعد در تولید این گیاهان زراعی می باشند. حدود 16672 هکتار از مساحت اراضی زراعی شهرستان آق¬قلا دارای تناسب بالا جهت کشت گندم دیم می¬باشد که در قسمت جنوبی شهرستان قرار گرفته است." بارش کافی، میزان ماده¬آلی مناسب و همچنین شیب مناسب و حاصلخیزی مطلوب از ویژگی های این مناطق است". در عین حال حدود 18041 هکتار (16درصد) از مساحت اراضی شهرستان آق¬قلا جهت کشت گندم دیم نامناسب ارزیابی شدند. همچنین حدود 31075 هکتار (27 درصد) از مساحت اراضی جهت کشت جو دیم تناسب بالایی داشتند. بارش مناسب، دمای مناسب، شیب مناسب و وضعیت مطلوب عناصر غذایی از جمله مواردی بودند که باعث قرار گرفتن این مناطق در این پهنه شده است. در گام بعدی نقشه های استعدادسنجی گیاهان زراعی جهت تعیین مناطق مستعد لی¬فارمینگ تلفیق و هم¬پوشانی شدند. حدود 25810 هکتار (23 درصد) از مساحت اراضی شهرستان آق¬قلا جهت کشت یونجه مناسب شناخته شد. در عین حال 9866 هکتار در حدود (9 درصد) از مساحت اراضی کشاورزی شهرستان آق¬قلا جهت کشت یونجه به دلیل شوری بیش از انداره نامناسب ارزیابی شد. نتایج نشان داد که حدود 35495 هکتار در حدود (35 درصد) از مساحت اراضی کشاورزی شهرستان آق¬قلا جهت اجرای لی¬فارمینگ بسیار مستعد هستند. این مناطق بیشتر در جنوب شهرستان آ¬ق¬قلا مشاهده شد. پهنه¬های مستعد و نیمه مستعد به ترتیب حدود 2/30 و 5/19 درصد اراضی را به خود اختصاص دادند. در این مطالعه در حدود 20681 هکتار (15 درصد) از مساحت اراضی این شهرستان جهت اجرای تناوب لی¬فارمینگ به دلیل بارش اندک و شرایط ضعیف از نظر عوامل خاکی غیر مستعد ارزیابی شد.