تاثیر افزایش درآمد نفت و هویت گرایی بر سیاست خارجی ایران : مقایسه دو دوره 1357-1352و1390-1384

اهمیت ساختارهای اجتماعی و فرهنگی و نیز ابعاد بیرونی و مادی موجب توجه به تعامل ساختارهای مادی و هنجاری در شکل دادن به سیاست خارجی ایران شده است. پیوند این دو عامل در برساختن سیاست خارجی در چارچوب نظریه سازه انگاری مطرح می شود. به این ترتیب نفت به عنوان امتیاز ویژه سرزمینی و هویت به عنوان مهم ترین عنصر کارگزاری غیرمادی، سمت گیری های سیاست خارجی(بروندادها) ایران را می سازند. افزایش درآمدهای نفتی در دو دوره پهلوی دوم 1357ـ1352 و احمدی نژاد 1390ـ1384 سبب احیای عناصر هویتی و در نتیجه برساختن سمت گیری خاص شدند. افزایش بهای نفت در سال های 1351 به بعد و تمایل به احیاء مرزهای هویتی به ایران امکان داد تا سیاست فعالی را در منطقه و حتی فراتر از منطقه در پیش گیرد. در این راستا دولت پهلوی به ایفای نقش های رهبر منطقه، حافظ منطقه، دولت مستقل فعال و دولت کمک کننده به توسعه پرداخت. پیگیری اهداف تامین حاکمیت ملی و تمامیت ارضی، گسترش سلطه، حفظ صلح و کسب حیثیت در منطقه و فراتر از منطقه و احیای امپراطوری و ایدئولوژی شاهنشاهی نیز به عنوان بروندادهای سیاست خارجی و در چارچوب سمت گیری اتحاد و ائتلاف با غرب صورت گرفت. افزایش درآمدهای نفت در سال های 1384 به بعد نیز باعث شد دولت احمدی نژاد به عنوان دولتی با هویت ایرانی ـ اسلامی و منابع غنی نفت، سمت گیری سیاست خارجی خود را در قالب عدم تعهد تجدیدنظرطلب و سیاست نگاه به شرق و جنوب به عنوان بروندادهای سیاست خارجی شکل داده است. در این راستا دولت نهم با ایفای نقش های ضدصهیونسیم، حامی جنبش های آزادی بخش، ضد سلطه و تجدیدنظرطلب و مدافع اسلام و تشیع و پیگیری اهداف ملی احقاق حقوق هسته ای، ارتقای ایران در عرصه های جهانی و اهداف ایدئولوژیک تشکیل قطب جهان اسلام، مقابله با یکجانبه گرایی و مبارزه با نظام تک قطبی، سیاست خارجی تهاجمی ـ تقابلی را در پیش گرفت.