جایگاه خوابنامه های دوره قاجار در وقایع نگاری

خوابنامه¬ها، یکی از انواع متون ادبی هستند که به دو دسته¬ی 1- تعبیر خواب2- شرح یک خواب تقسیم می¬شوند. در این پایان¬نامه خوابنامه¬های نوع دوم مورد بررسی قرار می¬گیرند.شواهد خوابنامه¬نویسی در ادوار مختلف تاریخی یافت می¬شود. در دوره¬ی قاجار نیز خوابنامه¬هایی نگاشته شده که متضمن مضامین انتقادی، سیاسی و اجتماعی بوده¬اند. در میان این خوابنامه¬ها می¬توان به آثاری چون خلسه¬ی اعتماد-السطنه،رویای صادقه¬ی سید¬جمال¬الدین¬واعظ¬اصفهانی، ملک¬المتکلمین و مجد¬الاسلام¬کرمانی،مسالک-المحسنین طالبوف¬تبریزی، سیاحت¬نامه¬ی ابراهیم¬بیگاثرزین¬العابدین مراغه¬ای، یک کلمه¬ی مستشار¬الدوله-ی¬تبریزی، رویای¬عجیبه و مشاهد¬غریبه¬ی عبد¬الجواد نیشابوری، مجلس¬آسمانی عبد¬الرحیم الهی،رویای صادقه محمد حسن تاجر کاشانی و خواب شگفت از ملافتحعلی اصفهانیاشارهکرد. در هر یک از این خوابنامه¬ها، نویسنده با انتخاب سبکی خاص، مسائل اجتماعی-سیاسی زمان خویش را در قالب خواب بیان نموده و در لا¬به¬لای مباحث، افکار نو¬خواهانه و مشروطه¬خواهانه را نیز طرح کرده است. در پایان¬نامه¬ی حاضر تلاش شده است محتوای خوابنامه¬های دوره¬ی قاجار و همچنین اهداف نگارنده از رویکرد به قالب خوابنامه نویسی مورد بررسی قرار گیرد. روش مورد استفاده توصیفی-تحلیلی بوده و برای جمع¬آوری اطلاعات از منابع کتابخانه¬ی استفاده شده است. نتایج حاصل بررسی خوابنامه¬های عصر قاجاریه نشان می-دهد که نویسندگان این آثار با توجه به شرایط زمانی و به دلیل محدودیت¬هایی که در بیان صریح افکارشان داشته¬اند از این قالب بهره برده و آرای انتقادی و پیشنهادات اصلاحی خود را به تصویر کشیده-اند.