بررسی تطبیقی ساز و کارهای مهار قدرت در قانون اساسی مشروطه و جمهوری اسلامی ایران

قدرت و مهار آن، یکی از مهم ترین موضوعاتی است که در طول تاریخ جوامع، مورد توجه حقوقدانان بوده و در نظام اسلامی نیز، مطرح گردیده است. از آن جایی که وجود قدرت در دستان قدرتمندان، همواره این احتمال را گمانه می زند که چه بسا صاحبان قدرت به اعمال هوسمندانه ی قدرت دست بزنند، مهار قدرت ضرورتی غیرقابل انکار می یابد. روش هایی که برای مهار قدرت می توان در نظر گرفت، در قالب دو دسته ی درونی و بیرونی قابل تقسیم است. روش های درونی مهار قدرت عبارتند از: فطرت، عقل، اخلاق، درک شهودی نسبت به خود و دین. مهار درونی قدرت، اگر چه پایه و اساس مهار قدرت را فراهم می آورد، اما همواره نیازمند مهار بیرونی به عنوان مکمل مهار قدرت است. روش های مهار بیرونی قدرت به دو دسته ی جبری و اختیاری قابل تقسیم اند. کارسازترین روش بیرونی مهار قدرت در هر نظام سیاسی، قانون اساسی آن نظام است. هدف اصلی از طرح قانون اساسی در هر کشوری، مهار قدرت زمامداران آن کشور می باشد. کشور ما نیز تاکنون دو قانون اساسی مشروطه و جمهوری اسلامی ایران را تجربه کرده است. در اصول هر دو قانون، ساز و کارهایی برای مهار قدرت در نظر گرفته شده که می توان آن ها را به دو دسته ی درونی و بیرونی تقسیم کرد. ساز و کارهای لحاظ شده در هر دو قانون جهت مهار قدرت، شباهت ها و تفاوت هایی با هم دارند. هدف اصلی پژوهش حاضر نیز، بررسی تطبیقی ساز و کارهای مهار قدرت در قانون اساسی مشروطه و جمهوری اسلامی ایران است. اهداف فرعی نیز عبارت است از: بررسی نظارت درونی بر قدرت در قانون اساسی مشروطه و جمهوری اسلامی ایران؛ بررسی تفکیک قوا در قانون اساسی مشروطه و جمهوری اسلامی ایران؛ بررسی نظارت قوای سه گانه بر یکدیگر در قانون مشروطه و جمهوری اسلامی ایران؛ بررسی نظارت بر قانون اساسی در قانون اساسی مشروطه و جمهوری اسلامی ایران. سوال اصلی تحقیق حاضر نیز، عبارت است از: شباهت ها و تفاوت های قانون اساسی مشروطه و جمهوری اسلامی ایران در مورد جایگاه مهار قدرت، چه می باشد؟ روش تحقیق حاضر ، توصیفی- تحلیلی با رویکرد مقایسه ای و روش جمع آوری داده ها نیز، به صورت اسنادی- کتابخانه ای می باشد. نتایج تحقیق نشان می دهد که ساز و کارهای بیرونی مهار قدرت در قانون اساسی مشروطه، تأثیرگذاری بیشتری نسبت به ساز و کارهای درونی دارند، در حالی که در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، هر دو ساز و کار درونی و بیرونی، از تأثیر یکسانی برخوردار بوده و تا یک اندازه موجب مهار قدرت شده اند.