پترولوژی و ژئوشیمی سنگ¬های آتشفشانی شمال شهرستان بم، استان کرمان

در منطقه شمال بم از توابع کرمان، توالی ضخیمی از سنگ¬های آتشفشانی و آتشفشانی رسوبی ائوسن رخنمون دارند. سنگ¬های آتشفشانی دارای ترکیب تراکی¬بازالت، تراکی بازالت آندزیت، تراکی آندزیت، آندزیت، داسیت و ریولیت هستند. الیوین، کلینوپیروکسن و پلاژیوکلاز کلسیک سازندگان اصلی تراکی بازالت¬ها می¬باشد. اکسیدهای آهن، کربنات، کوارتز ثانویه و به ندرت زئولیت کانی¬های ثانویه¬ای هستند که همراه این سنگ¬ها یافت می¬شوند. سنگ¬های آذرآواری با ترکیب لیتیک توف و کریستال توف نیز در منطقه پراکندگی¬های متفاوتی دارند. تعدادی دایک با ترکیب بازالتیک ¬¬آندزیتی و بافت پورفیری تا میکرولیتی¬پورفیری، توف¬ها و گدازه¬های منطقه را قطع می¬کنند. در واقع این دایک¬ها، ماگمای باقی¬مانده¬ی منجمد شده در ماگماتیسم ائوسن مجاری تغذیه کننده ماگمایی هستند، که درون حوضه مورد نظر فوران یافته¬اند. شواهد پتروگرافی مانند: حاشیه¬ی واکنشی، وجود ادخال، بافت غربالی و منطقه¬بندی در فنوکریست¬های پلاژیوکلاز و پیروکسن (حاکی از ناتعادلی با محیط تشکیل این سنگ-ها می¬باشد) نشاندهندۀ آلایش پوسته¬ای، اختلاط ماگمایی و کاهش فشار ناشی از صعود ماگما می¬باشد. شکستگی¬ها و خردشدگی¬های زیاد مشاهده شده در گدازه¬های بازیک و حدواسط، فرسایش پوست پیازی و دگرسانی هیدروترمال، به علت دمای بالای گدازه¬ها و مواجه شدن با شرایط دمای پایین-فشار پایین آب دریا می¬باشد (ایجاد اختلاف دمایی بسیار زیاد). از لحاظ ژئوشیمیایی سنگ¬های آتشفشانی شمال بم دارای ترکیب غالب بازالتی، آندزیتی و ریولیتی هستند و ماهیت ساب آلکالن را نشان می-دهند. شواهد بارزی از تفریق یافتگی ماگمایی و آلایش پوسته¬ای در این سنگ¬ها دیده می¬شود مانند افزایش میزان pb. الگوی پراکندگی عناصر نادر خاکی در این سنگ¬ها کاملاً با هم موازی بوده، از عناصر نادر خاکی سبک (lree) غنی¬شدگی و در عوض از عناصر نادر خاکی سنگین (hree) تهی شدگی نشان می¬دهند این امر بیانگر درجۀ پایین ذوب بخشی محل منبع و تفریق یافته بودن نمونه هاست. غنی¬شدگی آنها از عناصر خاکی نادر سبک، عناصر لیتوفیل بزرگ یون نظیر sr, k, th و rb و تهی شدگی از nb, ta و اندکی آنومالی منفی ti، بیانگر آن است که آنها در یک محیط کششی حاشیۀ قاره¬ای مرتبط با کمان ماگمایی تشکیل شده¬اند.