ارزیابی کیفیت زندگی شهری در محلات بافت قدیم و جدید شهر ارومیه

یکی از مهمترین اهداف برنامه ریزان و مدیران شهری درعصرحاضر افزایش سطح کیفیت زندگی درشهرها و بالابردن میزان رضایتمندی در بین شهروندان می باشد. که این مهم از طریق برنامه ریزی جهت تامین نیازهای مادی و معنوی، به طور توامان و برابر در بین ساکنین شهر، امکان پذیر خواهد بود. نیازهای انسانی و رضایت ادراک شده از برآورده شدن هریک از نیازها به لحاظ ویژگی های فردی، شرایط زیست محیطی، اجتماعی، فرهنگی واقتصادی از کشوری به کشور دیگر، ازشهری به شهر دیگر و حتی ازمحله ای به محله ای دیگر متفاوت می باشد. در این راستا، این پژوهش با هدف ارزیابی کیفیت زندگی شهری در محلات بافت قدیم و جدید شهر ارومیه، ابتدا به ارزیابی میزان رضایتمندی ساکنین محلات مورد مطالعه بافت قدیم و جدید از شاخص های کیفیت زندگی شهری در چهار قلمرو زندگی شهری(کالبدی- خدماتی، زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی) می پردازد. تا از این طریق نقاط ضعف و قوت هر محله را در چهار قلمرو شناسایی نماید. سپس موثرترین ابعاد ذهنی کیفیت زندگی شهری را از نظر ساکنین تبیین و سطح کلی کیفیت زندگی شهری را در محلات مورد مطالعه تعیین کند. این پژوهش در حیطه رویکرد عاملیت گرا با تأکید بر رویکرد مطلوبیت گرایی براساس شاخص های ذهنی انجام شده است. این تحقیق به لحاظ هدف، کاربردی و روش بررسی آن توصیفی - تحلیلی می باشد. داده های اولیه مورد نیاز رویکرد ذهنی، در این پژوهش با استفاده از ابزار پرسشنامه، براساس سئوالات درجه بندی شده در مقیاس لیکرت گردآوری شده است. به دلیل تعدد محلات بافت قدیم و جدید شهر ارومیه و برای دستیابی به نتایج عمیق تر از طریق نمونه گیری ترکیبی، سرپرستان یا همسرسرپرستان خانوارهای ساکن در محلات هفت آسیاب، یونجه زار(ازبافت قدیم) و کوی کشاورز و زمین شهری(از بافت جدید) به عنوان نمونه مورد مطالعه انتخاب گردید.حجم نمونه براساس رابطه کوکران 331 نفرسرپرست خانوار یا همسرسرپرست خانوار در مجموع چهار محله مورد مطالعه محاسبه و در نهایت به تناسب تعداد خانوارهای ساکن در هر محله، به روش تصادفی ساده از بین سرپرستان خانوارهای ساکن در هر محله پرسشنامه تکمیل گردید. برای دستیابی به اهداف تحقیق و آزمون فرضیه ها از آماره های توصیفی، تحلیل عاملی اکتشافی، آزمون همبستگی پیرسون، تحلیل رگرسیون چند گانه و تک متغیره ، آزمون های ناپارامتریک من – ویتنی و کروسکال والیس بهره گرفته شد. کلیه تجزیه و تحلیل ها با استفاده از نرم افزار spss انجام شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد محلات مورد مطالعه بافت جدید با کسب ارزش میانگین رضایت بالاتر پاسخگویان ساکن، از نظر اکثر شاخص های قلمرو کالبدی- خدماتی و زیست محیطی کیفیت بالاتری نسبت به محلات مورد مطالعه بافت قدیم دارند. ارزیابی شاخص های روابط اجتماعی در محلات مورد مطالعه نشان دهنده ارتباط کم همسایه ها و پایین بودن میزان مشارکت در سه محله از چهار محله مورد مطالعه است. تحلیل توصیفی رضایت مندی پاسخگویان ساکن محلات مورد مطالعه بافت قدیم و جدید از شاخص های قلمرو اقتصادی زندگی شهری نشان می دهد که سطح رضایت کل پاسخگویان از قلمرو اقتصادی ،زندگی شهری پایین است. با این وجود پاسخگویان ساکن محلات بافت جدید نسبت به پاسخگویان ساکن محلات قدیم احساس رضایت بالای نسبت به شاخص های قلمرو اقتصادی زندگی شهری دارند. براساس نتایج بدست آمده از تحلیل عاملی، 23شاخص از31 شاخص مورد بررسی در قالب چهار عامل « کیفیت محیط محله »، « کیفیت مولفه های اقتصادی »، « کیفیت روابط اجتماعی » و « کیفیت دسترسی به خدمات » که بطور کلی956/59درصد از واریانس کل شاخص ها را تبیین می کنند، تقلیل یافته و به عنوان ابعاد ذهنی کیفیت زندگی شهری در محلات مورد مطالعه شناسایی شدند.از بین این چهار عامل، کیفیت مولفه های اقتصادی از نظر پاسخگویان ساکن محلات مورد مطالعه بافت قدیم و جدید بیشترین تاثیر را برکیفیت ذهنی زندگی دارد. نتایج محاسبات نمره کلی کیفیت زندگی شهری پاسخگویان ساکن محلات مورد مطالعه بافت قدیم و جدید نشان می دهد پاسخگویان ساکن محلات مورد مطالعه بافت جدید با میانگین 59/3 ، نسبت به پاسخگویان ساکن محلات مورد مطالعه بافت قدیم با میانگین 753/2 ازنظرسطح کلی کیفیت زندگی شهری نسبت به محلات مورد مطالعه بافت قدیم وضعیت بهتری داشته و میزان رضایت بالاتری دارند. بررسی تاثیر و وجود رابطه معناداری بین ویژگی های فردی، اجتماعی و اقتصادی پاسخگویان با سطح کلی کیفیت زندگی شهری پاسخگویان(میزان رضایت از کیفیت کلی زندگی شهری) نشان داد که بین جنسیت، تحصیلات، وضعیت اشتغال، مالکیت مسکن و میزان درآمد به عنوان ویژگی های فردی، اجتماعی و اقتصادی پاسخگویان با ارزیابی میزان سطح کلی کیفیت زندگی شهری از سوی پاسخگویان رابطه معناداری در سطح اطمینان99درصد وجود دارد و مقدار سطح معناداری ضریب رگرسیونی متغیر سن به عنوان متغیر مستقل کمتر از 05/0 است متغیر سن بر متغیر نمره کل سطح کیفیت زندگی شهری در سطح اطمینان 95 درصد تاثیر معناداری دارد.