بررسی تأثیر جریان ساقه ای گونه های چوبی پرستار بر روی خاک و گیاهان همراه در مناطق خشک و نیمه خشک

جریان ساقه ای یک فرآیند هیدرولوژیکی است که موجب انتقال بارش و محلول ها از تاج پوشش گیاهان به خاک می شود. این پژوهش در بوته زارهای شهرک علمی تحقیقات دانشگاه صنعتی اصفهان واقع شده در شمال غرب اصفهان انجام شد. برای بررسی ویژگی های جریان ساقه ای پرند و آناباسیس، اندازه گیری جریان ساقه ای بر روی 5 پایه از هرگونه از رویدادهای بارش بین ماه های فروردین 92 تا اردیبهشت 93 صورت گرفت. زهکشی جریان ساقه ای با استفاده از قیف های پلاستیکی در دور ساقه، چسب های محکم کننده و یک بطری جمع کننده صورت گرفت. برای بررسی اثر پرستاری بر گیاهان زیراشکوب، در هر یک از گونه ها دو تیمار در نظر گرفته شد، یکی با ورود جریان ساقه ای و دیگری بدون ورود جریان ساقه ای. گونه شاهی به دلیل رشد سریع به عنوان گونه هدف انتخاب و در سه بخش تصویر تاج، سایه انداز و قسمت باز، هر کدام 200 بذر شاهی کاشته شد. نمونه برداری خاک برای آزمایش های رطوبت، مواد آلی، بافت خاک، اسیدیته خاک، هدایت الکتریکی خاک و پایداری خاک زیرین دو گونه آناباسیس و پرند و همچنین خاک بدون پوشش تا عمق 100 سانتی متری با فواصل 20 سانتی متری برای 10 رویداد بارش صورت گرفت. به منظور مقایسه داده های طبیعی و مصنوعی و همچنین بررسی برخی از عوامل موثر در تولید جریان ساقه ای مانند ارتفاع و سطح تاج پوشش از یک سیستم مه پاش استفاده شد. تجزیه وتحلیل ها نشان داد که یک رابطه همبستگی قوی (95/0 r2=) بین بارش و جریان ساقه ای تولیدی در دو گونه گیاهی وجود دارد. مقدار جریان ساقه ای با افزایش عمق بارش افزایش می یافت. نتایج نشان داد که مقادیر جریان ساقه ای در پرند به طور متوسط %5/18 بارش نا خالص، با دامنه %24-11 است، درحالی که در آناباسیس جریان ساقه ای به طور متوسط %4/13 بارش نا خالص با دامنه %23-12 بود. متوسط مقادیر نسبت انتقال برای پرند و آناباسیس به ترتیب 9/39 و 29 بود که این نشان می دهد که شاخه ها و ساقه ها به طور کامل در تولید جریان ساقه ای نقش داشته اند. مقادیر رطوبت، ماده آلی و mwd نشان داد که بین تیمار با ورودی جریان ساقه ای با تیمار بدون ورودی جریان ساقه ای و خاک بدون پوشش در دو گونه آناباسیس و پرند به ترتیب تا عمق 80 و 100 سانتی متری اختلاف معنی داری (0.05=?) وجود دارد. تغییرات ph در عمق های مختلف در دو تیمار و خاک بدون پوشش محسوس نبود. اسیدیته آناباسیس نسبت به پرند و خاک بدون پوشش افزایش ناچیزی داشت. مقادیر ec نشان داد که میزان شوری در تیمار بدون جریان ساقه ای بیشتر است که این نشان دهنده نقش آبشویی جریان ساقه ای در خاک است. اثر پرستاری جریان ساقه ای در دو گونه پرند و آناباسیس به ترتیب تا شعاع 10 و 7 سانتی متری بود. تغییرات جریان ساقه ای مصنوعی بین بیشترین و کمترین ارتفاع و سطح تاج پوشش دارای اختلاف معنی داری (0.05=?) است که بیان گر نقش مهم این پارامترها در تولید جریان ساقه ای است. مقادیر رطوبت، مواد آلی، پایداری، هدایت الکتریکی خاک بیان گر آن است که جریان ساقه ای منجر به آبشویی و تمرکز و ذخیره آب و مواد مغذی در لایه های عمیق تر خاک و بهبود پرستاری از گیاهان زیراشکوب می شود.