تاثیر عوامل خاک و توپوگرافی بر خصوصیات فیتوشیمیایی گیاه دارویی مریم گلی تماشایی (salvia hydrangea l.) در استان مازندران

گیاهان دارویی از زمان¬های دور تاکنون جایگاه خاصی در درمان بیماری¬ها و نیز تهیه داروها داشته و بدون شک می¬توان اظهار داشت بشر از زمانی که بیماری را شناخت با گیاهان دارویی نیز آشنا بود. گیاهان اسانس¬دار بخشی از گیاهان دارویی بوده که به لحاظ داشتن ترکیب¬های معطر از سایر گونه¬ها متمایز می¬گردند. نظر به اهمیت اقتصادی و درمانی گیاهان دارویی و صنعتی و توسعه نگرش گیاه درمانی در جهان، شناخت ترکیبات و تعیین میزان کمی و کیفی ترکیب¬های موجود در اسانس، تحت تاثیر عوامل مختلف محیطی از اهمیت خاصی برخوردار می¬باشد. گیاه مریم گلی تماشایی از جنس مریم گلی و متعلق به خانواده نعناع می¬باشد که در ارتفاعات 2000-1100 متری از سطح دریا به صورت کپه¬های متراکم در سطوح کم رویش دارد. عصاره بخش هوایی این گیاه دارای اثرات ضدالتهابی، ضداسپاسمی، ضدنفخی و تسکینی بوده و از دیر باز دم کرده گل¬های این گیاه به¬طور سنتی برای درمان سرماخوردگی استفاده می¬شود. هدف از این تحقیق تجزیه و شناسایی مواد موجود در اسانس این گیاه از دو منطقه رویشی هزارجریب بهشهر و کیاسر و تاثیر عوامل محیطی بر کمیت و کیفیت اسانس آن بوده است. اسانس گیری از اندام¬های هوایی در مرحله گل¬دهی گیاه به روش تقطیر با آب صورت گرفت و شناسایی ترکیبات موجود در اسانس به وسیله دستگاه¬هایgc و gc/ms انجام شد. تجزیه واریانس داده¬های بدست آمده با استفاده از نرم افزار spss ، مقایسه میانگین تیمارها به روش آزمون دانکن و همبستگی بین عناصر شیمیایی خاک با بازده اسانس و مواد موثره دارویی گیاه مریم گلی تماشایی توسط ضریب همبستگی پیرسون انجام گرفت. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که بازده اسانس، تعداد و درصد کل ترکیبات موجود در اسانس گیاه مریم گلی تماشایی در رویشگاه¬ها و ارتفاعات مختلف متفاوت می¬باشد. به طوری که بالاترین میزان بازده اسانس مربوط به منطقه هزار جریب بهشهر و ارتفاع 2000 متر بوده است. هم¬چنین همبستگی بین عناصر شیمیایی خاک با بازده و درصد ترکیبات اسانس گیاه در رویشگاه¬ها و ارتفاعات مختلف، متفاوت گزارش گردید. با توجه به نتایج حاصله و مقایسه ترکیب¬های اصلی اسانس، مشاهده گردید که تفاوت در نوع و درصد اجزای متشکله اسانس گیاه مریم گلی تماشایی می¬تواند ناشی از تاثیر عوامل مختلف اقلیمی و خاکی باشد.