بررسی موانع و چالش های توسعه در روستاهای مرزی؛ (مطالعه موردی: روستاهای بخش سنگان شهرستان خواف)

سکونتگاه های روستایی به عنوان کوچک ترین واحد جغرافیایی، تحت تأثیر عوامل مختلفی نظیر عوامل طبیعی، اجتماعی، فرهنگی، تاریخی و اقتصادی در بستر جغرافیایی و در قالب روابط انسان و محیط شکل گرفته اند و با توجه به تنوع بستر جغرافیایی آن ها، اشکال متنوعی از روستاها به وجود آمده است. یکی از این اشکال، روستاهای مرزی می باشند. سکونتگاه های مرزی به دلیل تماس با محیط های گوناگون داخلی و خارجی از ویژگی های خاصی برخوردارند. وجود مبادلات و پیوندهای فضایی دو سوی مرز و بین کشورهای مجاور، آسیب پذیری ها و تهدیدات مختلف، مرزها را به کانون های حساسی مبدل ساخته است. آنچه که در این میان از اهمیت بسزایی برخوردار می باشد توسعه همه جانبه سکونتگاه های مرزی است. برای دستیابی به توسعه همه جانبه سکونتگاه های مرزی، شناخت امکانات و تنگناهای توسعه این مناطق، امری ضروری است تا بتوان با شناخت جامع، برنامه ریزی بهینه ای در جهت توسعه این نواحی ارائه نمود. پژوهش حاضر از نوع کاربردی و با رویکرد شناخت مسئله است که با روش توصیفی و تحلیلی به بررسی موانع و چالش های توسعه روستاهای مرزی بخش سنگان در ابعاد محیطی، اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و ژئوپلیتیکی می پردازد. جامعه نمونه این پژوهش 12 روستای مرزی بخش سنگان با 3007 خانوار بوده که بر اساس فرمول کوکران 387 سرپرست خانوار مورد ارزیابی قرار گرفته است. بر اساس نتایج به دست آمده می توان گفت که از مهم ترین چالش های محیطی توسعه می توان به کمبود بارندگی، پایین بودن میزان رطوبت نسبی، اختلاف زیاد دمای حداقل و حداکثر مطلق، در بعد اجتماعی به پایین بودن سطح سواد، مشارکت پایین بین ساکنین منطقه، اختلافات قومی و مذهبی و پایین بودن میزان اعتماد اجتماعی، در بعد اقتصادی به کمبود منابع تأمین آب و اراضی آبی کشاورزی، فقر پوشش گیاهی مراتع، قرار گرفتن مراتع بعضی از روستاها در پشت خاکریز مرزی، کیفیت نامطلوب آب شرب در سطح کل بخش، در بعد کالبدی به مقاومت پایین ساختمان های مسکونی، کمبود اراضی جهت ساخت واحدهای مسکونی، بهداشت نامناسب محیط زندگی و کیفیت نامطلوب راه های دسترسی و در بعد ژئوپلیتیکی به قاچاق کالا و مواد مخدر و تغییر در ساختار معیشت ساکنین در سال های اخیر به دلیل ناامنی هایی که وجود داشته است، اشاره کرد.