بررسی ویژگی های زبانی ارداویرافنامه با منظومه ارداویرافنامه حسین سمیعی (ادیب السلطنه)

ارداویرافنامه کتابی بزرگ به زبان پهلوی است که جذابیّت موضوع، یعنی مسئله مرگ و آگاهی از سرگذشت انسان در جهان دیگر، اهمیت آن را دو چندان کرده است. داستان کتاب که شرح معراج ویراف مقدس و مشاهده ی عاقبت کار آدمی در بهشت، برزخ و دوزخ است، در آثار برخی از نویسندگان و شاعران دوران بعد مانند زرتشت بهرام پژدو، دقایقی مروزی هم دیده می شود. حسین سمیعی ادیب دوره ی قاجار و اوایل دوره ی پهلوی، از جمله کسانی است که از این کتاب تأثیر گرفته و آن را به صورت مثنوی باز سرایی کرده است که البته متن کامل آن در دست نیست و تلاش برای یافتن نسخه ی کامل آن تا کنون بی نتیجه مانده است. لذا، این پژوهش که سعی در بررسی ویژگی های زبانی دو اثر مورد بحث، «ارداویرافنامه به زبان پهلوی» و «ارداویرافنامه منظوم حسین سمیعی» دارد، به سه فصل ابتدایی کتاب ارداویرافنامه محدود شده است تا با مثنوی به جا مانده از حسین سمیعی ( که در یادنامه ی پورداوود به کوشش مرحوم معین آمده)، برابری کند. پس از بررسی های انجام گرفته بر روی محتوا، دستور و بلاغت دو اثر، مشخص شد که، مثنوی ارداویرافنامه از لحاظ محتوا و زبان به طور کامل تحت تأثیر متن پهلوی ارداویرافنامه بوده است. سمیعی اصطلاحات دین زرتشت را از کتاب ارداویرافنامه پهلوی اخذ کرده و واژه های دیگر، همان هایی است که در زبان دری متداول است. در بررسی دستوری این دو اثر، در بسیاری از موارد، اشتراک و هم خوانی بین مقوله های مورد بحث دیده شد. از منظر بلاغی نیز ارداویرافنامه ی پهلوی تقریباًَ خالی از آرایه های ادبی است ولی در منظومه ی حسین سمیعی که دارای ژانر حماسی است، از بعضی آرایه های ادبی مانند بدیع (صنایع بدیع لفظی) استفاده شده است.