رابطه ‏ی گردشگری و محیط‏ زیست در کشورهای منتخب

به مجموعه فعالیت افرادی که به مکان‏های خارج از محل زندگی و کار خود به قصد تفریح، استراحت، دید و بازدید و غیره سفر می‏کنند و حداقل یک شب و حداکثر یک سال متوالی در آن جا اقامت می‏کنند، گردشگری می‎گویند. که از دو جهت حائز اهمیت است، اولا موجبات آشنایی مردم با دیگر فرهنگ‏ها، اقوام و سرزمین‏ها را فراهم می‏نماید، ثانیا از نظر اقتصادی یکی از منابع کسب درآمد و ارز محسوب می‏شود یکی از ویژگی‏های صنعت گردشگری رشد سریع آن از دهه‏ی ???? به بعد بوده است، آمارهای سازمان جهانی گردشگری (wto) حاکی از افزایش روزافزون تعداد گردشگران در جهان و اهمیت صنعت گردشگری در بسیاری از کشورها بویژه کشورهای در حال توسعه می‏باشد، صنعت گردشگری از لحاظ اقتصادی پدیده نسبتا جدیدی در مبادلات بین‏المللی می‏باشد و در بسیاری از کشورها یکی از منابع مهم درآمد ارزی تلقی می‏گردد و به عنوان یک فعالیت اقتصادی، فرهنگی و زیست‏محیطی برای توسعه‏ی کشورها اهمیت بسزایی یافته است. و در صوررت برنامه‏ریزی صحیح می‏تواند منجر به افزایش تولید، ارتقاء سطح زندگی رفاه عمومی و اشتغال بسیاری از عوامل تولید از جمله کار، سرمایه و زمین گردد از آن جا که نیازهای انسان غالبا با ایجاد تغییرات محیطی تامین می‏شود. انسان‏ها از دیرباز کوشیده‏اند برای رفع نیازهای خود طبیعت را به خدمت گیرند. در این راستا، ماهیت فعالیت‏های گردشگری به گونه‏ای است که توسعه‏ی این صنعت مستلزم ارتباط نزدیک با محیط زیست است، به طوری که محیط‏زیست یکی از منابع اصلی گردشگری است. طبیعت و محیط فیزیکی که شامل گونه¬های گیاهی، جانوری، شرایط اقلیمی و حیات‏وحش و دست ساخته¬های بشری است، در تامین نیازهای بشری همواره نقش موثری دارد و نقش مهمی در شکل دادن به گردشگری و تأثیر پذیرفتن از آن دارد. پس صنعت گردشگری، را می‏توان مجموعه‏ی فرآیندها، فعالیت‏ها و نتایج حاصل از ارتباط و تعامل میان گردشگران، فعالین صنعت گردشگری، زمامداری و جامعه‏ی محلی و محیط پیرامونی دانست که موجبات جلب و پذیرش گردشگر در مقصد را فراهم می‏سازد . از منظر دیگر صنعت گردشگری کلیه‏ی فعالیت‏هایی که گردشگران در هنگام سفر انجام می‏دهند و به ایشان مرتبط می‏شود را در برمی‏گیرد، این فعالیت‏ها می‏تواند برنامه‏ریزی برای سفر، جابه‏جایی میان مبداء و مقصد، اقامت و کلیه‏ی فعالیت‏هایی که گردشگر در مقصد انجام می‏دهد را شامل شود در دهه‏ی پایانی قرن بیستم این نکته مدنظر قرار گرفت که گردشگری تا حد زیادی به محیط زیست وابسته است چرا که محیط زیست به خودی خود، جاذبه‏ای عمده در صنعت گردشگری محسوب می‏شود و بستری است که فعالیت گردشگری در آن بوقوع می‏پیوندد رابطه بین گردشگری و محیط‏زیست رابطه ی پیچیده ای است؛ این پدیده در بردارنده ی فعالیت های زیادی است که می تواند اثرات زیان باری بر محیط‏زیست داشته باشد. آلودگی هایی از قبیل آلودگی آب، مانند فاضلاب ها، تولید زباله توسط گردشگران، زیان های زیست‏محیطی حاصل از تخریب زمین ها و آلودگی هوا و صدای ناشی از حرکت هواپیماها و ماشین ها از جمله ی این اثرات می باشند. سفر به مناطق مختلف بیش از هرچیز نیازمند توسعه ی زیربنایی همچون راه سازی، ایجاد رستوران‏ها و امکانات مشابه می باشد که اجرای این برنامه ها موجب بهره برداری بیشتر از منابع طبیعی و نیز آلودگی آب، هوا و در کل محیط‏زیست خواهد شد. همچنین رشد گردشگری باعث افزایش میزان تقاضای انرژی شده و معمولا تخریب محیط‏زیست را در بردارد. به هم خوردن تعادل اکولوژیکی محیط، تغییر کاربری اراضی به خصوص اراضی کشاورزی، کاهش ارزش های زیبایی و معماری، از بین رفتن چشم اندازها و توسعه ی شهری نیز از دیگر عوارض گسترش گردشگری می باشد. یکی از روش های مهم اصلاح بخش گردشگری و سازگاری آن با محیط‏زیست، توجه به خودنظمی و استفاده از ضوابط داوطلبانه در خصوص مسایل زیست محیطی در این صنعت است. در حال حاضر محیط طبیعی به عنوان عامل کلیدی در گردشگری شناخته شده و از طرف دیگر توسعه صنعت گردشگری با محیط طبیعی و اجتماعی و فرهنگی در تعامل است. توسعه صنعت گردشگری یک شمشیر دولبه است که در آن نه تنها به ایجاد اثرات مثبت (مانند ایجاد اشتغال و زیباسازی محیط‏زیست) بلکه همچنین باعث تاثیرات منفی بر محیط‏زیست بیوفیزیکی (مانندآلودگی آب، آلودگی هوا تخریب اکوسیستم) و محیط اجتماعی و فرهنگی (مانند از دست دادن فرهنگ سنتی) می‏شود بنابراین اگر چه صنعت گردشگری اثر قابل ملاحظه‏ای بر محیط زیست و توسعه‏ی پایدار دارد ولی توسعه آن می‏تواند خسارت‏های جبران‏ناپذیری را بر محیط‎زیست به بار آورد. در عصر جدید مسائل و مشکلات زیست‏محیطی به عنوان یک مسئله جهانی تلقی می‏شود که در مرکز برنامه‏ریزی‏های سیاست‏گذاران قرار دارد بطوریکه در این راستا کنفرانس‏ها و نشست‏های منطقه‏ای و جهانی زیادی زیر نظر سازمان ملل در خصوص توسعه پایدار و محیط زیست برگزار شده است. اهمیت گردشگری از یک سو و لزوم توجه به توسعه پایدار در گسترش فعالیت¬های گردشگری از سوی دیگر، مطالعه حاضر را از سایر مطالعات مشابه متمایز می¬کند، زیرا این پژوهش رابطه علی میان دو متغیر گردشگری و محیط‏زیست، به ویژه اثر گردشگری بر محیط زیست در کشورهای منتخب را بررسی خواهد کرد.