تاثیر سیستم های مختلف خاک ورزی بر آبشویی نیترات در خاک تحت کشت گندم

نوع سیستم خاک¬ورزی می¬تواند جریان آب وانتقال املاح درخاک¬های کشاورزی را تحت تاثیر قرار دهد. با این حال، رابطه بین سیستم¬های خاک¬ورزی و آبشویی نیترات در خاک هنوز به خوبی شناخته نشده است. هدف از انجام این پژوهش بررسی اثر سیستم¬های خاک¬ورزی مرسوم (cot)، کم¬خاک¬ورزی(rt) و بی¬خاک-ورزی(nt) بر انتقال نیترات در خاک تحت کشت گندم و همچنین بررسی تاثیر انواع سیستم های خاک¬ورزی بر ویژگی های هیدرولیکی خاک بوده است. بدین منظور آزمایشی به صورت طرح اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار به تعداد 9 کرت در مزرعه آزمایشی دانشگاه شهید چمران اهواز انجام شد. کود اوره به میزان 200 کیلوگرم در هکتار و سوپرفسفات¬تریپل به میزان 150 کیلوگرم در هکتار به صورت پایه مصرف شد. نمونه¬های خاک از قبل کاشت و پس از هر مرحله آبیاری و رسیدن رطوبت خاک به حد زراعی از سه عمق 0 تا 30 (d1)، 30 تا 60 (d2) و 60 تا 90 (d3) سانتی¬متر تهیه شد. نیتروژن کل خاک، نیترات خاک، آمونیوم خاک، نیتروژن کل گیاه و شاخص کلروفیل گیاه اندازه¬گیری شد. نتایج این پژوهش نشان داد که روش خاک¬ورزی بر نیتروژن کل خاک تاثیری معنی¬دار نداشت ولی در تغییرات غلظت نیترات و آمونیوم تاثیری معنی¬دار دارد. بیشترین مقدار نیتروژن کل خاک ، نیترات و آمونیم به ترتیب در تیمار کم¬خاک¬ورزی، عمق 30-0 سانتی¬متری و مرحله نمونه¬برداری اول(rtd1m1)، تیمار بی¬خاک¬ورزی، عمق 60-30 و مرحله نمونه¬برداری دوم(ntd2m2) و تیمار بی¬خاک¬ورزی، عمق30-0 و مرحله دوم نمونه¬برداری(ntd1m2) مشاهده شد. همچنین بیشترین مقدار نیتروژن کل گیاه در تیمار بی¬خاک¬ورزی و مرحله اوایل پنجه¬زنی(ntm1)وبیشترین مقدار شاخص کلروفیل در تیمار بی¬خاک¬ورزی و مرحله اوایل پنجه¬زنی(ntm1) مشاهده شد. با گذشت زمان، نیترات به عمق پایین¬تر شسته شد و در آخرین نمونه¬برداری غلظت آن به حداقل رسید. همچنین نتایج نشان داد که تاثیر متقابل روش خاک¬ورزی×عمق نمونه برداری×مرحله نمونه برداری بر هر سه پارامتر نیتروژن کل خاک، نیترات خاک و آمونیوم خاک در سطح آماری 1 درصد تاثیری معنی¬دار داشت نتایج نشان داد که تاثیر روش خاک¬ورزی و مرحله نمونه برداری بر نیتروژن کل گیاه گندم در سطح آماری 1 درصد معنی¬دار شد ولی تاثیر متقابل روش خاک¬ورزی×مرحله نمونه برداری بر این پارامتر معنی¬دار نبود. همچنین تاثیر روش خاک¬ورزی در سطح آماری 5 درصد و مرحله نمونه برداری در سطح آماری 1 درصد بر میزان شاخص کلروفیل گیاه معنی¬دار شد ولی تاثیر متقابل روش خاک¬ورزی×مرحله نمونه برداری بر این پارامتر معنی¬دار نبود. همچنین نتایج نشان داد که تاثیر انواع سیستم های خاک¬ورزی بر ویژگی های هیدرولیکی خاک مانند هدایت هیدرولیکی اشباع، نفوذ تجمعی آب به خاک، درصد و اندازه منافذ، شاخص¬های پایداری ساختمان و جرم ویژه ظاهری تاثیر معنی¬دار دارد. با افزایش شدت خاک¬ورزی، احتمالاً منافذ درشت بیشتری ایجاد می¬شود. به همین دلیل میزان شدت نفوذ و هدایت هیدرولیکی اشباع در تیمار خاک¬ورزی مرسوم بیشتر است و به تبع آن آبشویی نیترات نیز بیشتر خواهد بود. بنابراین به کار بردن سیستم¬های خاک¬ورزی حفاظتی علاوه بر کاهش هزینه، باعث کاهش آلودگی محیط زیست از نیترات آبشویی شده در مزارع، می¬شود.