بررسی کمی و کیفی منابع آب زیرزمینی آبخوان دشت تبریز

در محدوده مطالعاتی، تیپ اصلی آب زیرزمینی na-cl می باشد. بررسی دیاگرام شولر نشان می دهد که کیفیت آب اکثر نمونه ها از نظر آشامیدن در رده متوسط تا کاملا نامطبوع قرار دارد و تنها یک نمونه در رده خوب می باشد. همچنین تمامی نمونه¬ها از نظر مصارف صنعتی دارای خاصیت خورنده می باشند. دیاگرام ویلکوکس نشان می دهد که کیفیت آب کشاورزی نمونه های آب زیرزمینی دشت تبریز در رده متوسط تا نامناسب قرار دارند. بررسی نمودارهای ترکیبی مختلف نشان می دهد که فرایندهای انحلال سنگها، تعویض یونی و تبخیر با نسبتهای مختلف در کیفیت آب زیرزمینی آبخوان دشت تبریز موثر است. منشا نیترات در آب زیرزمینی دشت تبریز ناشی از فعالیتهای انسانی می باشد. بیشترین غلظت نیترات نیز در انتهای محدوده ی شهر تبریز در منطقه قراملک است که اولا در منطقه شهری قرار گرفته و ثانیا تراکم کشاورزی در آن زیاد است. در بخش جنوبی رودخانه آجی چای غلظت نیترات در مقایسه با بخش شمالی آن به مراتب خیلی بیشتر است که این امر می تواند بعلت تمرکز مراکز صنعتی، نوع آبخوان و عمق کم آب زیرزمینی مربوط گردد. مقدار غلظت آرسنیک در آبخوان آزاد و در محل تغذیه از مرزهای دشت کم و در آبخوانهای تحت¬فشار و عمیق زیاد می باشد. نقشه¬های آسیب¬پذیری آب زیرزمینی منطقه نشان می¬دهند که عمده¬ترین قسمت دشت که دارای پتانسیل آلودگی بیشتری است در قسمتهای شرقی و جنوبی دشت می¬باشد. محدوده از نظر تقسیمات هیدروژئولوژیکی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه می باشد. رودخانه های مهم منطقه شامل رودخانه تلخه رود(آجی چای)، مهران رود و زینجناب رود است.رودخانه آجی چای با حجم آبی 144 میلیون مترمکعب مهمترین رودخانه منطقه است که در ابتدای مسیر خود شیرین بوده ولی بعلت عبور از سازندهای تبخیری و طبقات گچ و نمکدار بتدریج شور می شود بر اساس مطالعات انجام شده دشت تبریز دارای سیستم آبخوان چند¬لایه ای و سفره آزاد است که سفره¬های آب شور و شیرین در بعضی جاها کاملاً از هم مجزا هستند. نتایج بدست آمده از مطالعات قبلی نشان می دهد که تخلیه فاضلاب چرمشهر و اطراف آن به رودخانه آجی¬چای سبب بالا رفتن غلظت عناصر سنگین از قبیل آرسنیک ، کرم ، مس ، روی و ... در این رودخانه شده و به دلیل تغذیه سفره¬های آب زیرزمینی از این رودخانه سبب آلودگی سفره شده است ، همچنین برداشت بی¬رویه از آب زیرزمینی توسط پمپاژ برای کشاورزی نیز همین امر را برای سفره¬های این منطقه در پی داشته است. در محدوده مطالعاتی سفره¬های سطحی که از رودخانه آجی¬چای تغذیه می شوند دارای آب شور بوده و سایر سفره های عمقی که از جریان های سطحی و رواناب¬های دامنه¬های سهند تغذیه می شوند از آب شیرین برخوردار می باشند.