بررسی اثر آللوپاتی ژنوتیپ های مختلف رازیانه بر روی علف های هرز خرفه و تاج خروس و گیاه زراعی کنجد

از آللوپاتی ممکن است به منظور مدیریت پایدار علفهای هرز بهره جست. رازیانه به عنوان یک گیاه داروئی با خاصیت آللوپاتی قوی از دیر باز در ایران و خیلی از نقاط دنیا کشت می شود. پژوهش انجام شده شامل سه آزمایش جداگانه بود که در گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه صنعتی در سال 91-92 انجام شد. در آزمایش اول به کمک روش عصاره گیری آبی، پتانسیل آللوپاتی ده ژنوتیپ رازیانه تهیه شده از نقاط مختلف ایران (شامل اصفهان، ابن سینا، کرمان، شیراز، مشهد، ارومیه، یزد، اردبیل، همدان و بوشهر) بر روی علفهای هرز تاج خروس، خرفه و گیاه زراعی کنجد مورد بررسی قرار گرفت. عصاره با غلظت های 0، 3/6، 5/12، 25، 50 و 100 درصد تهیه شد. صفات مورد بررسی عبارت بودند از طول ریشه چه، طول ساقه چه، وزن ترریشه چه، وزن ترساقه چه، وزن خشک ساقه چه، درصد و سرعت جوانه زنی بذر گونه های مذکور. نتایج نشان داد که عکس العمل گونه ی هدف به اثر آللوپاتی رازیانه بسته به ژنوتیپ های مختلف رازیانه متفاوت است. بر اساس این نتیجه ژنوتیپ های همدان و اردبیل به عنوان ژنوتیپ هایی با اثر آللو پاتی کمتر و ژنوتیپ های مشهد و کرمان به عنوان ژنوتیپ هایی با اثر آللو پاتی بالا معرفی شدند. در آزمایش دوم پتانسیل آللوپاتی پنج ژنوتیپ رازیانه (شامل اصفهان، ابن سینا، مشهد، اردبیل و بوشهر) بر اساس اسانس روغنی آنها بر روی علفهای هرز تاج خروس و خرفه مورد بررسی قرار گرفت. اسانس با غلظت های 0، 100، 200، 400، 600 و 800 سمت در میلیون از برگ تهیه و تاثیر آن بر جوانه زنی و رشد بذر های علف هرز بررسی شد. صفات مورد بررسی در این آزمایش شامل طول ریشه چه، طول ساقه چه، وزن ترریشه چه، وزن ترساقه چه، وزن خشک ساقه چه و درصد جوانه زنی بودند. با افزایش غلظت اسانس میزان طول ریشه چه و ساقه چه، وزن تر ریشه چه و ساقه چه، وزن خشک ساقه چه و درصد جوانه زنی هر دو گونه علف هرز کاهش یافت. بالاترین بازدارندگی در غلظت های 600 و800 قسمت در میلیون مشاهده شد. ژنوتیپ بوشهر بیشترین اثر بر طول ریشه چه و ساقه چه، وزن تر ریشه چه و ساقه چه، وزن خشک ساقه چه و درصد جوانه زنی را داشت، و به عنوان یک ژنوتیپ با اثر آللوپاتی بالا معرفی شد. ژنوتیپ های یزد و اصفهان به عنوان ژنوتیپ هایی با اثر آللوپاتی کمتر معرفی شدند. هر دو علف هرز خرفه و تاج خروس حساسیت تقریباً یکسانی را نسبت به آللوپاتی اسانس از خود نشان دادند. نتایج تجزیه اسانس مشخص کرد که ژنوتیپ هایی که میزان ترکیب موثره ? – pinene در آنها زیاد است از آنجایی که باعث کاهش صفات جوانه زنی می شود به عنوان گیاه با آللوپاتی قوی و گیاهانی که میزان ترکیب موثره fenchone آنها زیاد است به دلیل افزایش صفات جوانه زنی به عنوان گیاه با آللوپاتی ضعیف هستند. آزمایش سوم به منظور بررسی اثر ژنوتیپ های رازیانه بر مهار رشد علف های هرز در شرایط مزرعه انجام شد. در این آزمایش از 10 ژنوتیپ رازیانه 2 ساله کشت شده در مزرعه لورک در انتهای فصل رشد (اوایل آبان ماه 91) نمونه گیری انجام شد. نمونه گیری به صورت تصادفی در دو نقطه از هر کرت و در هر نقطه در سه تکرار انجام شد. بدین ترتیب علف های هرز هم از نقطه نزدیک ساقه اصلی گیاه زراعی جایی که هم رقابت نوری و هم اثر آللوپاتی وجود داشت و هم از نقطه ی دورتر در جایی که تنها اثر آللوپاتی مشهود بود و رقابت نوری ژنوتیپها حذف شده بود انجام شد. علفهای هرز جمع آوری شده از مزرعه شامل تاج خروس ، خرفه ، سلمه تره و پیچک صحرایی بودند که ثبت صفات ارتفاع بوته، وزن تر و وزن خشک اندام هوایی برای علف های هرز جمع آوری شده صورت گرفت. با توجه به نتایج بدست آمده بیشترین علف هرز موجود در مجاور ژنوتیپهای رازیانه، علف هرز پیچک صحرایی و سلمه تره و کمترین علف هرز موجود تاج خروس و خرفه بود. کمترین اثر تداخل در ژنوتیپ های همدان و کرمان و بالاترین اثر تداخل به ترتیپ مربوط به ژنوتیپ های بوشهر، ابن سینا، اردبیل، شیراز و ارومیه بود. کمترین اثر آللوپاتی برای ژنوتیپ های همدان، ارومیه، ابن سینا و اردبیل و بالاترین اثر آللوپاتی مربوط به ژنوتیپ های شیراز و یزد بود. از مجموع آزمایشی که در این تحقیق اجرا شدند و ژنوتیپ های رازیانه که بکار برده شدند می توان چنین نتیجه گیری کرد که رازیانه شدیدترین اثر دگر آسیبی را بر روی علف هرز تاج خروس برجای می گذارد.