بررسی عوامل اجتماعی و فرهنگی موثر بر مشارکت شهروندی (مورد مطالعه: تفکیک زباله از مبدأ در شهر تهران)

هدف: تولید انبوه زباله، بازیافت و تفکیک زباله از مبدأ آن از مقوله های مهم زیست محیطی و اقتصادی برای شهرداری ها (و حتی دولت ها) محسوب می شود. و هدف این پژوهش نیز شناخت عوامل فرهنگی و اجتماعی موثر و نیز تعیین میزان سهم و نقش هرکدام از این عوامل در تبیین مقوله مشارکت در تفکیک زباله است. روش: روش تحقیق از نوع پیمایشی و مقطعی و نیز توصیفی تحلیلی است. جمعیت آماری این پژوهش را تمامی شهروندان 15 تا 75 ساله شهر تهران در بر می گیرند و نمونه آماری نیز شامل 384 نفر می شود. شیوه نمونه گیری نیز از نوع تصادفی و خوشه ای چندمرحله ای است. با استفاده از تحقیقات پیشین و مصاحبه نیمه ساخت یافته با تعدادی از شهروندان و مسئولین غرفه های بازیافت، عوامل تاثیرگذار تعیین شد و به کمک پرسشنامه بسته اطلاعات مورد نیاز از شهروندان جمع آوری شد. عوامل برگرفته شده از مبانی نظری، پیشینه تجربی و مصاحبه شامل سودمندی تفکیک زباله، احساس مسئولیت شهروندی، باورهای نادرست، رضایت از عملکرد شهرداری، سرمایه اجتماعی (پیوند همسایگی، اعتماد تعمیم یافته و اعتماد نهادی)، نگرش زیست محیطی، موانع مشارکت و متغیرهای زمینه ای است. یافته ها: نتایج آزمون رگرسیون تک متغیره نشان داد که متغیرهای مسئولیت شهروندی، باورهای نادرست، سودمندی تفکیک زباله، اعتماد به شهرداری و نگرش زیست محیطی و شرایط عمل بر میزان مشارکت در تفکیک زباله موثر هستند. با توجه به مقدار ضریب رگرسیونی استاندارد شده می توان گفت که متغیرهای شرایط عمل (44/.- =?) و احساس مسئولیت شهروندی (43/. =?) دارای بیش ترین تاثیر بر متغیر مشارکت در تفکیک زباله هستند. همچنین نتایج آزمون رگرسیون چند متغیره نشان داد متغیرهای شرایط عمل و احساس مسئولیت شهروندی و باورهای نادرست در مدل باقی مانده و تاثیرشان در بررسی همزمان متغیرهای پیش بین مورد تایید قرار می گیرد. همچنین متغیرهای وارد شده در مدل می توانند 36 درصد از تغییرات مشارکت در تفکیک زباله را تبیین کنند. نتیجه گیری: نتایج این پژوهش نشان داد که شرایط عمل نقش مهمی در مشارکت در تفکیک زباله از مبدأ ایفا می کنند همچنین احساس مسئولیت شهروندی نیز عاملی مهم قلمداد می شود. توجه بیشتر دست اندرکاران این امر به این دو عامل ضروری به نظر می رسد. همچنین وجود و نقش باورهای نادرست در مقوله تفکیک زباله از مبدأ نیز بایستی مورد توجه قرار گیرد. کلید واژه ها: تفکیک زباله از مبدأ، مشارکت شهروندی، عوامل اجتماعی فرهنگی، مدیریت شهری، محیط زیست، بازیافت