بررسی تطبیقی شرط ماهوی کاربرد صنعتی در حق اختراع

چکیده شرط کاربرد صنعتی به عنوان یکی از شرایط ماهوی ثبت اختراعات در کنار دو شرط ماهوی دیگر؛ یعنی شرط گام ابتکاری و شرط تازگی، از جایگاه ویژه ای در این زمینه برخوردار است. این شرط مهم به عنوان شرطی ایجابی محسوب می شود؛ بدین معنی که اگر اختراع ادعایی فاقد چنین شرط و ویژگی باشد، اصلا اختراع محسوب نمی شود و از حیطه حمایت قانون گذار نیز خارج است. شرط کاربرد صنعتی در اختراع؛ عبارت است از این که بتوان اختراع را در صنعت یا برای مقاصد تجاری مورد استفاده قرار داد. بنا بر این اگر اختراع ادعایی یک پدیده و محصول صرفاً نظری باشد، حتی اگر مفید هم باشد، قابل ثبت به عنوان اختراع نیست. جامعه تنها زمانی به حمایت از خلاقیت ها و تراوش های ذهنی شخص بها می دهد که از حوزه ذهن و اندیشه خارج شده و نمود عملی پیدا کند، از این رو هر ایده و تفکری هرچند که تازه و ابتکاری باشد باید در صنعت موجود قابل اعمال باشد و الا روش ها، ایده ها و ابداعات صرفاً نظری اصولاً تحت عنوان فعالیت اختراعی مورد پذیرش قرار نگرفته و به تبع آن مورد حمایت قانون گذار واقع نمی شود. علاوه بر این که کاربرد صنعتی اختراعات، منجر به رشد صنعت و اقتصاد کشورها می شود، با عنایت به ضرورت های حمایت از ثبت اختراعات، حقوق طبیعی (نظریه کار)، مبنای اخلاقی (قاعده دارا شدن نا عادلانه) و مبنای فقهی (قاعده لاضرر) نیز ضرورت وضع چنین شرطی بدیهی به نظر می رسد. این شرط در اکثر قوانین، مقررات و اسناد ملی، منطقه ای و بین المللی؛ به عنوان یک شرط مستقل در کنار سایر شرایط ماهوی ثبت اختراع مورد تصریح قرار گرفته است. در حقوق ایران نیز در ماده 2 قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری مصوب 1386، ضمن بیان شرایط اختراعات قابل ثبت، به این شرط اشاره شده است. در نظام های حقوقی مختلف معیارهای متفاوتی برای ارزیابی و احراز این شرط ارائه شده است، اما در حقوق ایران با وجود ظرفیت های قانونی که در این زمینه به وجود آمده است، به دلیل فقدان زیر بناها و مهارت های لازم برای این امر، عملا ارزیابی شرایط ماهوی ثبت اختراع صورت نمی گیرد. کلید واژه ها: حق اختراع، شرایط ماهوی، شرایط ایجابی، کاربرد صنعتی.