تدوین مدل مشاوره تحصیلی و بررسی تاثیر آن بر موفقیت تحصیلی دانش آموزان سال اول دبیرستانهای شهرکرد

هدف از پژوهش حاضر تدوین مدل مشاوره تحصیلی برای دانش¬آموزان سال اول دبیرستان و تاثیر مشاوره مبتنی بر این مدل بر موفقیت تحصیلی آنان بوده که در سه مرحله انجام شده است. در مرحله اول عوامل موثر بر موفقیت تحصیلی شناسائی و مدل مفهومی موفقیت تحصیلی مفروض شد. بدین منظور 40 نفر از والدین دانش¬آموزانِ موفق، 15 نفر از معلمان و 15 نفر از متخصصان رشته¬های روان-شناسی و مشاوره در یک مصاحبه نیمه ساختار یافته شرکت کردند. علاوه بر این، متون مرتبط نیز مطالعه شد. داده¬های حاصل از مصاحبه با روش نظریه زمینه¬ای و متون به روش تحلیلِ محتوای کیفی، تحلیل شدند و مقوله¬های اصلی موفقیت تحصیلی استخراج شد. بدین ترتیب عوامل موفقیت تحصیلی در چهار مقوله اصلی کدگذاری شده که هر کدام دارای مقوله¬های فرعی دیگری می¬شد. مقوله¬های اصلی بدست آمده عبارتند از: 1- عوامل فردی پایدار شامل مقوله¬های فرعی هوش، شخصیت و رغبت؛ 2- عوامل فردی ناپایدار شامل خودپنداره تحصیلی، خودکارآمدی تحصیلی، اشتیاق تحصیلی، اهمالکاری تحصیلی، مهارتهای تحصیلی، انگیزه پیشرفت، انطباق¬پذیری مسیر شغلی و هوش هیجانی؛ 3- عوامل خانوادگی شامل شیوه فرزندپروری، مشارکت والدین، دلبستگی و وضعیت اجتماعی اقتصادی؛ 4- عوامل مربوط به جو تحصیلی شامل ادراک از جو مدرسه و جامعه. در مرحله دوم به منظور بررسی روابط ساختاری بین متغیرهای بدست آمده، 437 نفر(234 دختر و 203 پسر) از دانش¬آموزان سال اول دبیرستان شهرکرد به شیوه تصادفی خوشه¬ای انتخاب شده و به پرسشنامه¬های پژوهش پاسخ دادند. نتایج تحلیل داده¬ها با روش رگرسیون گام به گام نشان داد که از بین عوامل ذکر شده، متغیرهای مهارتهای تحصیلی، خودپنداره تحصیلی، هوش، رغبتِ جستجوگری، انگیزه پیشرفت و اهمالکاری تحصیلی 55 درصد از واریانس بعد عینی موفقیت تحصیلی و متغیرهای خودپنداره تحصیلی، مهارتهای تحصیلی، اشتیاق تحصیلی، شیوه فرزندپروری(مادر)، شخصیت و اهمالکاری تحصیلی 46 درصد از واریانس بعد ذهنی موفقیت تحصیلی را تبیین می¬کنند. سپس با بهره¬گیری از نرم¬افزار amos20 و روش تحلیلِ مسیر، روابط ساختاری بین این متغیرها آزمون شده و مدلهای جداگانه¬ای برای دانش-آموزان دختر و پسر بر اساس دو بعد عینی و ذهنی موفقیت تحصیلی تدوین شد. در مرحله سوم بر اساس مدلها فرمتِ جلسات مشاوره تحصیلی تهیه شد و با تائید آن توسط متخصصان برای پاسخ به فرضیه های پژوهش مبنی بر تاثیر مشاوره تحصیلی مبتنی بر مدلهای تدوین شده، از بین کلاسهای اول دبیرستان شهرکرد، یک کلاس دخترانه و یک کلاس پسرانه انتخاب و هرکدام در دو گروه آزمایش و گواه جایگزین شدند. گروه آزمایش دختران در 12 جلسه مشاوره تحصیلی و گروه آزمایش پسران در 10 جلسه مشاوره شرکت کردند. نتایج تحلیل واریانس نشان داد که مشاوره تحصیلی تنها بر عملکرد تحصیلی موثر بوده و بر نمره کل بعد عینی و ذهنی موفقیت تحصیلی در هر دو جنس موثر نبوده است. با توجه به نتایج بدست آمده می¬توان از مدلهای مفهومی و ساختاری بدست آمده در برنامه¬ریزی جهت افزایش عملکرد تحصیلی دانش¬آموزان استفاده کرد.