ناپدیدسازی اجباری اشخاص در حقوق بین الملل کیفری

پدیده ناپدید سازی اجباری افراد به عنوان یک جرم علیه بشریت، یکی از موارد نقض حقوق بشر و تعرض به کرامت انسانی است که در برخی از مناطق و کشورها به طور گسترده ای صورت می پذیرد. این پدیده فرایندی پیشرفته و درهم تنیده از چندین نقض جدی حقوق بشر مانند حق منع شکنجه، حق آزادی و امنیت فردی، حق شناخته شدن بعنوان یک فرد در برابر قانون، حق دادرسی عادلانه، حق حیات، حق حمایت از زندگی خانوادگی، حق دانستن حقیقت و حق برخورد انسانی با فرد در زمان بازداشت است. مهم ترین سند بین المللی در این رابطه کنوانسیون بین المللی حمایت ازکلیه اشخاص در برابر ناپدید سازی اجباری مصوب 2006 می باشد، که جمهوری اسلامی ایران هنوز به این کنوانسیون نپیوسته است. با توجه به مقررات کنوانسیون فوق، جرم ناپدید سازی اجباری دارای ماهیتی چند بعدی است. از جمله ویژگی های تشکیل دهنده ی ماهیت این جرم می توان به: 1- سیاسی نبودن؛ 2- غیرارادی بودن؛ 3- مرکب بودن؛ 4- مستمر بودن؛ اشاره کرد. پیچیدگی رکن مادی خاص این جرم اهمیت بررسی این مسایل را بیش از پیش نشان می دهد. در همین راستا تحلیل ارکان تشکیل دهنده بزه نیز مفید فایده است. جنایت مزبور مانند تمام جرایم دارای سه رکن قانونی، مادی، و روانی می باشد. اما با توجه به ماهیت خاص این جرم، اجزاء و ارکان آن خصوصاً رکن مادی تفاوت هایی با اجزاء و ارکان سایر جرایم دارد. نکته دیگری که در ارتباط با این جرم وجود دارد، چگونگی جبران خسارت قربانی است. بر اساس بندهای 4 الی 7 ماده 24 کنوانسیون خسارت های قابل جبران عبارتند از کلیه خسارت های مادی و معنوی که به فرد ناپدیدشده و هر فردی‏ که در نتیجه ی ناپدید سازی اجباری، به‏طور مستقیم متحمل رنج شدیدی می‏شود، وارد شود. از جمله موارد دیگری که در رابطه با جرم ناپدید سازی اجباری مطرح است بحث صلاحیت رسیدگی به این جرم است که به صورت کلی می توان گفت که صلاحیت دیوان بین المللی کیفری برای رسیدگی، یک صلاحیت تکمیلی است. بدین معنا که ابتدا کشورهای عضو صالح به رسیدگی هستند و تحت شرایط خاصی، از جمله ارجاع شورای امنیت، دیوان اعمال صلاحیت نموده، وارد رسیدگی می شود.?