مجلس گویی فارسی در شبه قارّه و تأثیرهای تربیتی آن براساس کتاب فوایدالفؤاد

چکیده برگزاری «مجالس وعظ» از سنّتهای دیرین در میان صوفیان بوده که به دو شکل «خانقاهی» و «منبری» تشکیل می¬شده است. سخنانی¬که شیخ یا همان¬پیر در این مجالس بیان ¬می¬کرد اصطلاحاً «مجلس¬گفتن» یا «مجلس¬گویی» نامیده می¬شد.گاهی این سخنان و گفتارها ثبت و تحریر و به صورت کتابی تألیف می شد. در تاریخ ادب فارسی، این نوع از مکتوبات بیشتر با نام «مجالس» شناخته می شود. قسمتی از کتابهای مربوط به مجالس، کتابهایی است که در شبه قارّۀ هند تألیف شده و حاصل مجالس وعظ مشایخ طریقت در هند می باشد. فتح بخشی از سرزمین هند توسّط سلطان محمود غزنوی در اواخر قرن چهارم هجری، مقدّمه ای برای ورود گروههای مختلف ایرانی به این سرزمین شد. یکی از این گروهها صوفیان بودند که با اهداف مختلفی به هند مهاجرت کردند و در آن سرزمین ساکن شدند. آنان نیز طبق سنّت دیرینۀ صوفیان به برگزاری مجالس وعظ پرداختند.کتابهایی که از مجالس وعظ صوفیّه در هند باقی مانده است از جهاتی با کتابهای مجالس تفاوت و مغایرت دارد و با نام عمومی «ملفوظات» شناخته می شود. یکی از مهمترین کتابهای ملفوظات، کتابی است با نام «فوایدالفؤاد»، اثر امیرحسن دهلوی، شاعر برجستۀ قرن هفتم و هشتم هجری که سخنان پیر و مراد خویش، «شیخ نظام الدّین اولیا» را ثبت و تحریر کرده است. در این پژوهش، کتاب فوایدالفؤاد از جهات گوناگون مورد بررسی قرار گرفته و به بخشهای مختلف آن، از جمله تعالیم تربیتی و اخلاقی خواجه نظام الدّین اولیا و تأثیرهای تربیتی آن اشاره شد. واژه های کلیدی: مجلس¬گویی، صوفیّه، وعظ، شبه قارّۀ هند، ملفوظات، فوایدالفؤاد، شیخ نظام الدّین اولیا، امیرحسن دهلوی.