طراحی و ارزیابی الگوی مدیریت ریسک خشکسالی در مناطق روستایی (مطالعه موردی: دهستان سولدوز)

با توجه به قرار گرفتن ایران در کمربند بیابانی کره زمین وقوع خشکسالی یکی از مهمترین مخاطرات طبیعی در این کشور می باشد، به نحوی که براساس گزارش سازمان ملل نام ایران به عنوان یکی از بحرانی ترین کشورهای درگیر کمبود آب در آینده ذکر شده است. یکی از پایه های اصلی اقتصاد ایران کشاورزی است، که ممکن است به راحتی تحت تأثیر خشکسالی قرار گیرد. محدود بودن مقدار عرضه اقتصادی آب و افزایش مقدار تقاضا همگام با رشد جمعیت و مصرف زیاد آن در بخش کشاورزی نسبت به سایر بخش های مصرفی باعث شده است که مشکل کمبود آب نمود عینی پیدا کرده و ذهن بسیاری از صاحب نظران را به خود معطوف سازد. این موضوع، طی سال های اخیر که کشور با خشکسالی های متناوب مواجه بوده، مشهودتر شده است. لذا این پژوهش به بررسی آسیب پذیری ناشی از خشکسالی در جوامع روستایی به عنوان قطب اصلی کشاورزی پرداخته است. بدین منظور آسیب پذیری در سه بعد اقتصادی، اجتماعی و طبیعی مورد بررسی قرار گرفته است. پژوهش حاضر درصدد سنجش آسیب پذیری در سه بعد مذکور به منظور طراحی مدلی در جهت کاهش آسیب پذیری می باشد. برای حصول به اهداف تحقیق از روش های اسنادی و میدانی با تأکید بر تکمیل پرسشنامه در نزد مسئولین روستایی و خانوارهای نمونه استفاده شده است. جامعه آماری این تحقیق شامل روستاهای دهستان سولدوز در استان آذربایجان غربی می باشد که با لحاظ کردن مواردی چون، فاصله از شهر، اطلاعات دفتر حوادث غیرمترقبه شهرستان، نوع ارضی زراعی، جمعیت و وجود دهیاری و شورای اسلامی تعداد 10 روستا به عنوان نمونه انتخاب شده و براساس فرمول کوکران 300 پرسشنامه به صورت تصادفی در بین روستاییان تکمیل شده است. از طرفی به منظور ارزیابی اثرات مدیریت ریسک خشکسالی در کاهش آسیب پذیری تعداد 30 پرسشنامه در بین مسئولین روستاهای نمونه تکمیل شده است. پس از جمع آوری داده ها و اطلاعات میدانی اقدام به تحلیل آن ها در محیط نرم افزار spss گردیده است و به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از روش های آماری مبتنی بر مقایسه میانگین ها، آزمون t تک نمونه ای، فریدمن و تحلیل واریانس بهره گرفته شده است. نتایج مطالعه حاضر نشان می دهد که عوامل اقتصادی- اجتماعی نقش مهم تری در آسیب پذیری داشته و مدیریت ریسک خشکسالی رویکرد مناسبی برای کاهش آسیب پذیری می باشد. در نهایت با توجه به مبانی نظری تحقیق و برداشت های میدانی الگوی مدیریت ریسک خشکسالی به منظور کاهش آسیب پذیری طراحی و ارزیابی شده است.