بررسی وضعیت زمین شناسی، کانی شناسی، ژئوشیمی و ژنز فیروزه در معدن مس پورفیری میدوک

کانی فیروزه (turquiose) که با فرمول cual6(po4)4(oh)8.4h2o شناخته می شود، جزء کهن ترین کانیهای گرانبها محسوب می شود. شهربابک از جمله مناطقی است در ایران که نمونه های بسیار زیبا و متنوع فیروزه در آن یافت می شود. کانسار مس پورفیری میدوک در شمال شرق شهر بابک در استان کرمان واقع شده است. سنگ میزبان این کانسار سنگ های آتشفشانی و آذرآواری ائوسن می باشد که توسط توده های نفوذی متعددی از جنس گرانودیوریت قطع شده است. فیروزه ها عمدتاً بصورت رگه ای و در بعضی مناطق به شکل دانه ای در سنگ دیده می شوند. ضخامت این رگه ها در بیشتر مناطق بسیار کم است و در حد چند میلیمتر تا 1سانتی متر و بصورت رگه های افقی و در بعضی قسمت ها به حالت عمودی در سنگ میزبان قرار گرفته اند . بررسی کانی شناسی حضور دو نوع کانی گروه فیروه بنامهای فیروزه و پلانریت را در این معدن نشان داد. کانی پلانریت در قسمت های عمیق تر زون اکسید تشکیل شده است. در بررسی شیمیایی انواع فیروزه مشخص شد که فیروزه هایی که در مناطق سطحی و به طور عمده پرکننده شکستگی ها بودند، حاوی مقادیر بالایی از اکسیدهای al، p ، cu zn, و حاوی مقادیر پایینی از fe می باشند و به رنگ آبی دیده می شوند. نوع دیگر که بیشتر در زون انتقالی و تا حدودی در مرز زون سوپرژن تشکیل می شود حاوی مقادیر بالایی از اکسید fe می باشد و دارای رنگ سبز است. به منظور دستیابی به یک مدل جامع در مورد تشکیل فیروزه در منطقه، به مطالعات صحرایی، میکروسکوپی و پتروگرافی، زمین شیمی، میکروسکوپ الکترونی روبشی و طیف سنجی پرداخته شد. در مطالعات صحرایی حضور گوسان که نشانگر وجود زون اکسیدان می باشد، مشخص می شود. مطالعات میکروسکوپی برروی مقاطع نازک و صیقلی موید وجود دو فاز کانی زایی اولیه و ثانویه (زون اکسیدان) است. پیریت و احتمالآ کالکوپیریت طی مراحل اولیه، اکسیدها و هیدروکسیدهای آهن ( هماتیت، لیمونیت، ژاروسیت) در زون اکسیدان تشکیل شده اند. فیروزه در آخرین فاز کانی زایی در این منطقه تشکیل شده است زیرا رگه ها و دانه های فیروزه کانی زایی های پیشین را قطع کرده اند و عمدتا بر اثر عملکرد دایک تاخیری و همجواری این دایک با زون اکسید و در اثر واکنش با سنگ میزبان بوجود آمده اند. این فرایند را می توان به صورت زیر ارائه داد: 1- تجزیه کالکوپیریت و تشکیل سولفات مس و سولفات آهن 2 تاثیر اسید سولفوریک بر آپاتیت و تشکیل اسید فسفریک 3- تاثیر فسفریک اسید بر کانیهای مس دار و رسوب در مجاورت کانیهای آلومینیوم داری مانند پلاژیوکلاز و کانیهای رسی و تشکیل فیروزه.