تاثیر قرآن و حدیث بر شعر فیض کاشانی (جلد دوم)

معانی و مفاهیم قرآن به عنوان کتاب دینی ما، در طول چهارده قرن از جهات مختلف در حیات فردی و اجتماعی ما تاثیر پنهان و آشکار نهاده است. چنان که امروزه نمی توان جنبه ای از جنبه های گوناگون زندگی مسلمانان را یاد کرد که قرآن مجید و معنای والای آن به نحوی مستقیم یا غیر مستقیم، در آن تاثیر نگذاشته باشد و هرکس که در این باره تاملی به سزا کرده باشد و عناد نورزد، به صحت اعتقاد اقرار می دهد. حدیث نیز همان قول و فعل تقریر پیامبر اکرم (ص) است همین حکم را دارد و الفاظ و معانی آن به صورت های گوناگون در زندگی مسلمانان و در رفتار و گفتار و کردار آنان عمیقاً تاثیر داشته است. یکی از بارزترین موارد این تاثیر، سروده های شاعران و نوشته های نویسندگان و دبیران است. هر ملتی به سرمایه هایی ، اعم از مادی و معنوی، می نازد. یکی از سرمایه های جاودانی و افتخارآمیز ما ایرانیان نیز سروده های شاعران و سخن وران و نوشته های دبیران و نویسندگان و تأملات صوفیان و عارفان و اندیشه های حکیمان و فیلسوفان و متکلمان ایرانی مسلمان است، و همه می دانند که بسیاری از ابیات و عبارات این بزرگان را اشاره، تلمیح، اقتباس، تضمین، تحلیل آیات، قصص، تمثیل های گوناگون این کتاب مبین و سخنان پیامبر بزرگوار خدا تشکیل می دهد. و همه ی آن بزرگان در عبارت پردازی، استدلال و بیان ما فی الضمیر خود از این موارد بهره مند شده اند. بعد از ورود اسلام به ایران و آشنایی ایرانیان با قرآن و مفاهیم اسلامی، بسیاری از شاعران و نویسندگان ایرانی یا به جهت تبرک و تیمن و یا به سبب تفاخر عربی دانی و آشنایی با قرآن، بسیاری از آیات و روایات را چه به صورت مستقیم و جه به صورت تلمیح و غیر مستقیم در آثار خود آوردند. فیض کاشانی، شاعریست متوسط که بیشتر عالم دینی است تا شاعر و به اعتقاد دکتر صفا "فیض شاعری متوسط است که در اشعارش نه خستگی زهد و تعبدی که از مردی فقیه و محدث انتظار می رود خنه کرده، نه آن چه از عارفی که به کنه ذوقیات رسیده باشد" و به علت آشنایی عمیقش با اسلام و مفاهیم اسلامی و حدیث بسیاری از ادبیات دیوانش می توان آیات و احادیث زیادی را دید که بر شعرش اثر گذاشته است.