شناسایی و مقوله بندی وتحلیل داده های تاریخ اجتماعی در سفرنامه های خارجیان ازسلطنت مظفرالدین شاه تا شروع جنگ جهانی اول (1313-1332ق/1895-1914م )

گرایش تاریخ اجتماعی در مطالعات تاریخی جریانی نوظهوربه شمارمی رود و به طورکلی به مانند واکنشی به سیطره برداشت سیاسی ازمتون تاریخی می باشد. درمطالعات تاریخ اجتماعی موضوعاتی موردتوجه قرارمی گیرد، که در مطالعات تاریخی جاری، به آن ها کمترمی توان پرداخت، زیراسلطه حاکم برجامعه(مانند؛ توجه به حوزه حکومت وبازیگران آن،مانند؛ پادشاهان وقهرمانان) مانع ازپرداختن به موضوعات مربوط به سطوح پایین جامعه وازجمله گروه های فرودست و روال های زندگی آنان می شود. منظردید محقق تاریخ اجتماعی ابعادپنهان حوادث و رخدادها و جلوه های متفاوتی ازجریانات تاریخ را برای وی آشکارمی سازد. سفرنامه نویسان خارجی به مقوله های زندگی اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و... توجه شایانی کرده اند که با مطالعه دقیق وعمیق این منابع تا حدودی می توان به زوایای پنهان تاریخ اجتماعی ایران دست یافت واین امرزمانی محقق می گرددکه تحقیق کننده این آثار با صبر وحوصله فراوان دراین باب بکوشد. در این پایان نامه تلاش در راستای شناسایی داده های اجتماعی درمنابع منتخب است واین داده-ها، مقوله های بسیاری در زمینه های مرتبط با تاریخ اجتماعیِ ایرانیان را شامل می شود. ازاین مقولات برای نمونه می توان ازوجه زندگی اجتماعی فرهنگی نام بردکه در درون خود از مراسم وآیین هایی چون ازدواج، عزاداری وجشن وسرور را دارا می باشدکه هریک، نشان ازفرهنگ غنی ساکنان این سرزمین درطول حیات آن است. اصولی که درآغاز از آن سخن رفت شامل: اقتصادی، مذهبی،سیاسی، فرهنگی، اجتماعی وحقوقی هرکدام شامل زیرمجموعه هایی است،که آن امورجزئی ترنیزجای بسی مطالعه وتحقیق را دارا می باشد، چراکه با تفحّص درهر امرجزئی، موضوعات، گسترش یافته وقابلیّتِ تجزیه وتحلیل می یابند. هم چنین، فایده ی دیگراین امرآن است که می تواند مورد مطالعه درحوزه تحقیقات وسیع دانشجویی نیزقرار بگیرد. این سفرنامه ها در نشان دادنِ زندگی اجتماعی مردمان عصرخود، نقش بسزایی داشته اند.ازآن-جاکه اوایل قرن چهارده قمری،قدرتهای بزرگ ارلحاظ سیاسی واقتصادی وفرهنگی به ایران توجه بسیاری نشان می دادند.این باعث حضورافرادخارجی با نیات مختلف درایران شدکه برخی ازآنان سفرهای خودرا به رشته تحریر درآوردند که دراین سفرنامه ها به وجه اجتماعی –فرهنگی ازجمله آداب ورسوم وباورهای مذهبی مردم آن دوره می پردازد.پژوهش حاضرباتکیه برمنابع منتخب، زندگی اجتماعی ایرانیان رادرپنج حیط? فرهنگی واجتماعی ،دینی، اقتصادی، سیاسی وحقوقی منعکس کرده است. هدف های موردنظر پژوهشگر درضمن این پژوهش- که فراهم آوردن متنی مرجع ونوین برای مطالع? محقّقان حوز? علوم اجتماعی ایرانیان و نشان دادن گستره ای ازداده های موجود درمنابع تاریخی است که معمولا به درستی مورداستفاده قرارنمی گیرند به راحتی به دست خواهدآمد. مسلما درهردوره، کارهاوآثاری چنین، علاوه برافزایش تألیفِ کتاب های تاریخی ایران زمین، شناسایی هرچه بهترفرهنگ وتمدن مردمان این سرزمین رانیزسبب خواهدشد.