مفاهیم آبخوان های مرزی و تهیه شناسنامه آبخوان های مرزی (مطالعه موردی حوضه آبریز اترک)

وابستگی به آبخوانهای مرزی از جمله شاخص های مهم آسیب پذیری یک کشور برای توسعه پایدار بوده و با افزایش تقاضا برای آب این آسیب پذیری افزایش می یابد. آب های زیرزمینی مرزی، به عنوان یکی از عناصر مهم توسعه پایدار، منابع استراتژیکی هستند که می توانند در بدترین شرایط به کنترل اوضاع و مدیریت بحران، به ویژه در کشورهای واقع در مناطق خشک و نیمه خشک، کمک شایانی نمایند. کمیت و کیفیت منابع آب زیرزمینی در مناطق مرزی، که جریان آب زیرزمینی از مرزهای سیاسی عبور می کند، با چالش های سیاسی روبرو است. همزمان با افزایش تقاضا برای منابع آب شیرین در دنیا، کمبود اساسی در زمینه ایجاد چارچوب های قانونی در راستای همکاری، مدیریت بهره برداری و حفاظت از منابع آب زیرزمینی در عرصه بین المللی احساس میشود. از این رو، برنامه هیدرولوژی بین المللی یونسکو (unesco-ihp) در همکاری با سازمان های بین المللی و منطقه ای مختلف تحت پروژه موسوم به مدیریت منابع آب زیرزمینی مشترک بین المللی (isarm)، برای ارزیابی آبخوان های مرزی و تشویق کشورها به همکاری در توسعه پایدار این منابع، اقدام به تهیه فهرست جهانی نموده است. از آنجائیکه کشور ایران به لحاظ هیدروپلیتیکی وابسته به آب های مرزی بوده و در برخی مناطق (اغلب در نیمه غربی) در موضع بالادستی و در برخی مناطق (اغلب در نیمه شرقی) در موضع پایین دستی واقع شده است تهیه شناسنامه آبخوان های مرزی کشور بسیار ضروری می باشد. در این پژوهش، سعی شده است، تجارب بین المللی، اقدامات انجام گرفته و رهنمودهای منتشر شده توسط سازمان های بین المللی در زمینه حقوق و مدیریت آبخوان های مشترک، با رویکرد تحلیلی مورد بررسی و در نهایت یک چارچوب استاندارد مرجع، به عنوان شناسنامه آبخوان های مرزی کشور، جهت گردآوری و ارائه حجم انبوه اطلاعات آبخوان های مشترک کشور ارایه گردیده است. در این راستا، شناسنامه آبخوان های مرزی حوضه آبریز اترک، یکی از حوضه های آبریز مرزی در نیمه شرقی کشور، به عنوان مطالعه موردی تهیه گردیده است.