مدل سازی پراکنش یوز پلنگ آسیایی (acinonyx jubatus venaticus) در استان های اصفهان و یزد

تجزیه و تحلیل ارتباط گونه ها و محیط زیست آن ها، همیشه موضوعی مهم در اکولوژی است. از این رو بررسی ویژگی های بومشناختی و تعیین مطلوبیت زیستگاه گونه¬ها، یکی از ارکان اصلی مدیریت و حفاظت آن¬ها محسوب می گردد. یوز پلنگ آسیایی (acinonyx jubatus venaticus) در رده ی "به شدت در معرض خطر " فهرست سرخ iucn جای دارد. نیمه شرقی ایران به عنوان آخرین پناهگاه تعداد محدودی از جمعیت یوزپلنگ آسیایی شناخته شده است. هدف از انجام این مطالعه، مدل سازی پراکنش بالقوه یوزپلنگ آسیایی و طعمه¬هایش (قوچ و میش، کل و بز، آهو و جبیر) و تعیین پارامتر¬های اثر گذار بر پراکنش آن¬ها است. در این مطالعه از روش حداکثر آنتروپی (مدل maxent) برای تعیین پراکنش گونه¬ها استفاده گردید و به منظور بررسی اثر مقیاس و اندازه¬ی نمونه بر کارایی مدل، مدل در مقیاس¬ها و اندازه نمونه¬ها¬ی مختلف اجرا و مقدار auc آن¬ها مورد بررسی قرار گرفت. داده¬های حضور یوزپلنگ حاصل از نقاط ثبت شده¬ی دوربین های تله¬ای و نمایه های ثبت شده توسط محیط¬بانان سازمان حفاظت محیط زیست استان¬ها¬ی اصفهان و یزد می باشد. بخشی از داده¬های حضور طعمه¬ها با توجه به گزارشات ثبت شده¬ی مکان دار از محل های حضور گونه و بخشی دیگر از طریق انتخاب تصادفی نقاط حضور از محدوده¬ی رسم شده از حضور گونه¬ها بر روی نقشه به دست آمد. متغیر¬های محیطی مورد استفاده در مدل¬ها شامل 19 متغیر اقلیمی تهیه شده از سایت داده¬-ها¬ی اقلیم جهانی، 3 متغیر فیزیوگرافی حاصل از مدل رقومی ارتفاع، متغیر¬ها¬ی فاصله از راه و فاصله از راه¬آهن حاصل از رقومی سازی نقشه راه¬های ایران، متغیر فاصله از مناطق شهری و مسکونی و زمین های کشاورزی استخراج شده از لایه¬ی کاربری اراضی، متغیر کاربری اراضی، متغیر¬ها¬ی تیپ ، وضعیت و تراکم پوشش گیاهی استخراج شده از نقشه پوشش گیاهی می باشند. نقشه¬ها¬ی حاصل از مدل¬سازی طعمه¬ها علاوه بر دیگر متغیر¬ها به عنوان ورودی مدل پراکنش یوزپلنگ در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد اثر گذارترین متغیر¬ها¬ در مدل پراکنش قوچ و میش شامل شیب و ارتفاع، در مدل پراکنش کل و بز شامل شیب و میانگین دمای یک چهارم سردتر سال، در مدل پراکنش آهو درصد تاج پوشش گیاهی و تیپ پوشش گیاهی و در مدل پراکنش جبیر تیپ پوشش گیاهی و شیب می¬باشند. با توجه به نتایج، متغیر¬های پراکنش بالقوه¬ی قوچ و میش، پراکنش بالقوه¬ی کل و بز، تیپ پوشش گیاهی و دامنه¬ی دمای سالانه مهم¬ترین متغیر¬ها¬ی موثر بر مدل پراکنش یوز پلنگ آسیایی می باشند. میانگینauc و نمودار omission کارایی مدل¬ها را بالا و متوسط ارزیابی کردند. همچنین مشاهده می¬شود هر چه اندازه¬ی نمونه کوچک¬تر باشد، تغییرات مقدار auc بیش¬تر است. نتایج بررسی اثر مقیاس نشان داد که مقدار auc در مقیاس¬ها¬ی بزرگ¬تر ، بالاتر می¬باشد. کارایی مدل maxent در این مطالعه مطلوب گزارش شد. واژه¬ها¬ی کلیدی: مدل¬سازی پراکنش، maxent، یوزپلنگ آسیایی، کل و بز، قوچ و میش، آهو، جبیر