بررسی پراکنش آلودگی ایسیومی زرشک و اهمیت آن در بیماری زنگ زرد و زنگ سیاه گندم در استان لرستان

چکیده زنگ زرد یکی از مهم ترین بیماری های گندم در بسیاری از مناطق جهان و از جمله ایران است. در این مطالعه نقش بوته های زرشک درون زیستگاهای طبیعی استان لرستان مورد بررسی قرار گرفت. از مناطق رویشگاه های طبیعی زرشک استان لرستان شامل ازنا، الیگودرز، بروجرد و دورود نمونه برداری صورت گرفت. شناسایی گونه های زرشک میزبان و همچنین سطح بندی میزان آلودگی بوته های زرشک در هر منطقه انجام شد. آزمون بیماری زایی ایسیوسپورها روی چند رقم گندم شامل: رقم الوند، بهار، بولانی و موروکو در شرایط آزمایشگاهی و شرایط مزرعه ای صورت گرفت. به منظور ردیابی زنگ زرد و زنگ سیاه گندم در مرحله ایسیومی زنگ زرشک و بر پایه ی مشخصه های مولکولی، با استفاده از آغازگرهای اختصاصی l318 و 5sk ناحیه ی igs از ژنوم dna ریبوزومی، همچنین تکثیر ناحیه ی its-rdna با استفاده از آغازگرهای its1f/rust1 صورت گرفت، سپس نمونه ها خالص سازی و توالی یابی شدند. با استفاده از محصول pcr به دست آمده و تفاوت اندازه ی باندهای مشاهده شده زنگ سیاه و زنگ زرد در نمونه ها ردیابی گردید. علایم بیماری زنگ گندم روی ارقام حساس گندم بولانی و مورکو مشاهده شد. در مناطق نمونه برداری ازنا و دورود در آزمون بیماری زایی و مولکولی صد درصد نمونه ها ایجاد زنگ زرد نمودند. در بوته های زرشک مناطق الیگودرز و بروجرد آزمون بیماری زایی روی ارقام حساس گندم ایجاد زنگ زرد و زنگ سیاه گندم نمودند، ردیابی مولکولی نیز الگوی مشابهی را نشان دادند. با توجه به نتایج به دست آمده از الگوی باندی ایسیوسپورهای مناطق نمونه برداری، ردیابی زنگ سیاه و زنگ زرد از بوته های زرشک می توان نتیجه گرفت که این گونه زرشک در منطقه تهدیدی جدی برای مزارع گندم به عنوان میزبان دو گونه زنگ گندم می باشد که در تولید نژادهای جدید با توان بیماری زایی متفاوت موثر بوده و در صورت شرایط محیطی مساعد می توانند در اپیدمی زنگ سیاه و زنگ زرد نقش مهمی ایفا کنند. واژگان کلیدی: زنگ زرد، گندم، زرشک، لرستان، dna ریبوزومی