عوامل موثر بر پذیرش شیوه های حفاظت از آب و خاک توسط کشاورزان خرده پا در دشت فومنات استان گیلان

آب آبیاری نقش کلیدی در افزایش بهره¬وری کشاورزی و امنیت غذایی دارد و علی¬رغم این اهمیت به دلیل نیازهای فزاینده انسانی و بهره¬برداری بی رویه این منبع حیاتی در حال نزول است. همچنین بسیاری از زمین¬های کشاورزی به دلیل بهره¬برداری بی رویه در معرض فرسایش شدید قرار گرفته اند، این موضوع توجه بسیاری از دانشمندان و سیاست¬گذاران را به خود جلب کرده است. به این منظور، تحقیق حاضر با هدف بررسی عوامل موثر بر پذیرش شیوه¬های حفاظت از آب و خاک توسط کشاورزان خرده پا در دشت فومنات استان گیلان در سال 1392 صورت گرفته است. شالی¬کاران دشت فومنات (شامل چهار شهرستان شفت، فومن، صومعه¬سرا و رضوانشهر) جامعه آماری این تحقیق را تشکیل داده اند (52086 نفر). حجم نمونه مورد نیاز برای این تحقیق 400 نفر بود. از پرسشنامه به عنوان ابزار اصلی پیمایش استفاده شد. روایی محتوایی (صوری) پرسشنامه توسط جمعی از اعضای هیأت علمی دانشگاه و همچنین کارشناسان سازمان آب و جهاد کشاورزی تعیین شد. پایایی پرسشنامه توسط 30 نفر از شالی¬کاران خارج از نمونه تحقیق تعیین گردید که ضریب آلفای کرونباخ کل پرسشنامه 84/0 بدست آمد. داده ها با استفاده از نرم افزار spss مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و در آن از ضریب همبستگی پیرسون، اسپیرمن، کای اسکویر و تحلیل رگرسیون بهره گرفته شد. نتایج نشان داد در بین شیوه¬های حفاظت از آب و خاک، پذیرش "شیوه از بین بردن علف¬های¬هرز کانال¬های آبیاری" (2/12 درصد) و "شیوه لایروبی کانال¬های آبیاری" (9/11 درصد) بالاترین سطح پذیرش را در بین شالی¬کاران داشت. همچنین بیش از 54 درصد از تغییرات سطح پذیرش شیوه¬های حفاظت از آب و خاک به وسیله¬ی مدل رگرسیونی متغیرهای دسترسی به تراکتور، دسترسی به نهاده¬ها، دسترسی به قوانین و مقرارت، دسترسی به منابع اطلاعاتی، کانال آب به عنوان منبع آب آبیاری شالیزار ، فاصله خانه تا جاده ماشین¬رو، ارقام مورد کشت، کل هزینه¬های کشاورزی، سن شالی¬کاران ، رضایت از سیاست قیمت¬گذاری، تعداد قطعات زمین، خود مصرفی محصولات تولیدی، کشاورزی به عنوان شغل اصلی قابل پیش¬بینی است. متغیرهای دسترسی به تراکتور و دسترسی به قوانین و مقرارت به مراتب سهم بیشتری در مقایسه با سایر متغیرها در پیشگویی متغیر وابسته داشته¬اند. مهم¬ترین محدودیت¬های پذیرش شیوه¬های حفاظت از آب و خاک شامل "نظام ترویج و مدیریت ضعیف بخش متولی در کشاورزی" و "مشکلات استفاده از ماشین¬آلات برای تهیه زمین زراعی" بودند.