تاثیر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک بر فرسایش‏پذیری بادی خاک و پهنه بندی آن (مطالعه‏ی موردی منطقه زهک)

فرسایش بادی و عامل باد پدیده‏هایی هستند که در مناطقی با اقلیم خشک و نیمه خشک به شدت سبب دگرگونی محیط زیست، تغییر کیفیت آب و هوا تهدید سلامت جامعه و سایر مسائل اقتصادی و اجتماعی می‏گردند. بررسی آنچه که سبب بروز چنین مشکلاتی می‏گردد به دلیل گستردگی و تنوع عوامل دخیل در آن کار بسیار مشکلی است. عواملی همچون آب و هوا، کاربری و مدیریت اراضی، خصوصیات ذاتی خاک و زبری سطح آن و فیزیوگرافی منطقه، هرکدام به تنهایی و یا در کنار هم معضل فرسایش بادی را تشدید می‏کنند. بنابراین ضرورت و لزوم بررسی هر یک از این عوامل و یا مجموعه آن‏ها موضوعات متنوعی است تا بسختی بتوان دریافت که هر کدام از آن‏ها چقدر در بروز پدیده‏ی مخرب فرسایش نقش دارند. در این تحقیق سعی گردیده تا بر روی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک و اثرات آنها بر فرسایش‏پذیری بادی منطقه زهک مطالعه گردد. با استفاده از نقشه‏های زمین شناسی، توپوگرافی، (مدل‏های رقومی ارتفاعی) عکس‏های هوایی و بررسی میدانی، منطقه مورد مطالعه در قالب 11 رخساره ژئومرفولوژی تهیه گردید. به علت همگن بودن منطقه، از کلیه رخساره‏های ژئومرفولوژی نمونه‏برداری گردید تا خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک( بافت، ساختمان، درصد رس، درصد ماسه، درصد سیلت، رطوبت، وزن مخصوص ظاهری، ماده‏ی آلی، نیتروژن کل، درصد سنگریزه، میانگین وزنی قطر ذرات،caco3, caso4, k, na, mg, ca ec, ph, esp, sar, sp) تعیین گردد، سپس درهمان نقاط نمونه‏برداری، فرسایش‏پذیری بادی خاک و سرعت آستانه فرسایش‏بادی توسط دستگاه تونل باد اندازه‏گیری شد و با استفاده از نرم افزار spss16.0 نقش و اثر هرکدام از خصوصیات خاک بر روی این دو عامل (فرسایش‏پذیری بادی خاک و سرعت آستانه‏ی فرسایش بادی) بررسی شد. اثر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک توسط رگرسیون‏گیری در نرم افزار spss16.0 انجام شد. نتایج تحقیق نشان داد که منطقه مورد مطالعه از پتانسیل فرسایش‏پذیری بالا و سرعت آستانه فرسایش بادی پایینی برخوردار است و خاک منطقه دارای ماده‏ی آلی، رطوبت و پایداری کم، بافت عموما خیلی سبک تا سبک و ساختمان نامناسب می‏باشد. از میان کلیه خصوصیات ذاتی خاک sar، esp، بافت و ساختمان دارای بیشترین نقش و اثر در فرسایش‏پذیری خاک منطقه زهک می‏باشند که دامنه اثر خصوصیات فیزیکی خاک پارامترهایی همچون شاخص پایداری خاک (mwd)، رطوبت، درصد ذرات بزرگتر از 0/84mm و سنگریزه موجود در خاک را نیز در برمی‏گیرد. بیشترین فرسایش‏پذیری بادی خاک در سرعت 8m/s در ارتفاع 25cm کف تونل، مربوط به اراضی کشاورزی رها شده و در سرعت 12m/s در ارتفاع 25cm کف تونل، مربوط به تپه‎‏های ماسه‏ای بود. کمترین سرعت آستانه برای رخساره‏ی تپه‏های ماسه‏ای مالچ‏پاشی و جنگل‎کاری شده و با فاصله کم تپه‏های ماسه‏ای و بیشترین آن برای رخساره‏های بستر رودخانه و مسیل‏ها و اراضی زراعی رها شده شورو پف کرده به دست آمد. در پایان نقشه سرعت آستانه فرسایش بادی و فرسایش‏پذیری بادی خاک درهر واحدکاری در دو سرعت 8m/s و 12m/s به کمک نرم افزار arc gis 9.3 تهیه گردید.