مطالعه تنوع ژنوتیپ های مختلف لوبیا زراعی (phaseolus vulgaris l) براساس خصوصیات مورفولوژیک فنولوژیک و نشانگرهای پروتئینی

چکیده به منظور بررسی تنوع ژنتیکی تعدادی از ژنوتیپ¬های لوبیا (phaseolus vulgaris l.) از نظر صفات آگرو-مورفولوژیک و نشانگرهای بیوشیمیایی (نشانگر پروتئینی) آزمایشی در قالب طرح بلوک¬های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه آزمایشی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی کرمانشاه در سال¬های 1390 و 1391 انجام شد. صفات مورد بررسی شامل 26 صفت مورفولوژیکی، فیزیولوژیکی، فنولوژیکی و نیز تنوع الگوهای باندی پروتئین ذخیره دانه بوسیله ژل الکتروفورز ( (sds-page بود. میانگین مربعات ساده ژنوتیپ¬ها در سال اول برای تمامی صفات مورد بررسی بغیر از صفت نورتابی کلروفیل از نظر آماری معنی¬دار بوده است و در سال دوم نیز تمامی ژنوتیپ¬ها با هم اختلاف معنی¬داری داشتند. این نتایج نشان دهنده وجود تنوع ژنتیکی بالا در ژنوتیپ¬های مورد بررسی است. نتیجه تجزیه مرکب ژنوتیپ¬های مشترک در دو سال نیز برای اکثر ژنوتیپ¬ها (البته با معنی¬دار شدن اثر متقابل ژنوتیپ و محیط) بغیر از صفات قطر میانگره، طول میانگره، تعداد دانه در نیام و وزن صددانه معنی¬دار بود. با توجه به نتایج همبستگی ساده صفات وزن نیام در بوته، تعداد نیام در بوته و تعداد دانه در بوته در سال اول و صفات تعداد نیام در بوته، وزن نیام در بوته، وزن بیولوژیکی، تعداد دانه در بوته، شاخص برداشت در سال دوم همبستگی بسیار معنی¬داری با عملکرد نشان دادند. نتایج تجزیه علیت طی دو سال نیز صفات تعداد دانه در بوته، تعداد نیام در بوته، وزن نیام و با درجه کمتر تعداد دانه در نیام بیشترین تأثیر را در عملکرد نشان می¬دهند و با توجه به همبستگی ساده می¬توان این صفات را جهت گزینش غیر مستقیم برای عملکرد دانه معرفی کرد. نتایج حاصل از تجزیه به عاملها در سال اول سه عامل اصلی در مجموع 05/91 درصد تغییرات که بترتیب توجیه¬گر 69/41، 64/34 و 71/14 درصدکل تغییرات بودند را نشان می¬دهد. در سال دوم شش عامل اصلی در مجموع 75/88 درصد کل تغییرات که بترتیب 92/34، 30/25، 67/8، 44/8، 09/6 و 32/4 را توجیه نمود. در هر سال یکی از عوامل را به عنوان عامل عملکرد دانه نامگذاری کردیم. در نتیجه گروه¬بندی ژنوتیپهایی که دارای صفات معنی¬دار هستند، ژنوتیپ-هایی که خصوصیات تیپ رشدی نوع اول را داشتند در یک گروه و تیپ¬¬های رشدی بالاتر در گروههای دیگر و همچنین طی دو سال ژنوتیپ¬ها با توجه به منشأ تکاملی آنها یعنی مزوآمریکا یا آندین (آمریکای جنوبی) به جز در چند مورد گروهبندی مناسبی خصوصاً در سال اول آزمایش از خود نشان دادند. نتایج تنوع باندهای الگوی پروتئینی ذخیره دانه نیز نتایج قابل توجهی در حدود 33/33 از خود نشان داد که نشان دهنده تنوع مناسب ژنوتیپ¬ها در سال اول می¬باشد که در برنامه¬های به¬نژادی حائز اهمیت است. کلمات کلیدی: لوبیا، تنوع ژنتیکی، نشانگرهای مورفولوژیکی، نشانگرهای پروتئینی