مقایسه روش های مختلف مطالعه بانک بذر خاک در جنگل جلگه ای دانشگاه تربیت مدرس

هدف این تحقیق ارزیابی نتایج بانک بذر خاک در جنگل جلگه¬ای دانشگاه تربیت مدرس با استفاده از دو روش شستشو و غیرشستشو در دو موقعیت پراکنده و متمرکز می¬باشد. برای این منظور تعداد 4 قطعه 40×40 متر مربعی به عنوان توده معرف انتخاب شد. نمونه¬برداری از پوشش گیاهی رو¬زمینی در هر یک از قطعات مزبور با طراحی تعداد 4 ریز نمونه 400 متر مربعی در دو دوره زمانی: فصل خزان (اسفند ماه) برای ثبت فلور پیش بهاره¬ی جنگل و فصل رویش (خرداد ماه) هنگامی که انتظار می¬رفت اکثر گیاهان در منطقه حضور داشته¬اند و به رشد کامل رسیده¬اند، انجام شد. در این رابطه نخست فهرست و درصد تاج پوشش گونه¬های گیاهی به تفکیک فرم رویشی بر مبنای مقیاس براون- بلانکه در هر یک از چهار ریز نمونه 400 متر¬مربعی ثبت شده و سپس با استفاده از روش میانگین حسابی، فهرست کلیه¬ گونه¬های گیاهی به همراه غلبه آنها در قطعات نمونه اصلی ارانه گردید. نمونه¬برداری از بانک بذر خاک در آذرماه پس از اینکه اکثر گونه¬های منطقه بذرافشانی خود را کامل کردند انجام شد تا به این ترتیب هر دو بخش بانک بذر موقتی و دایمی منطقه مد نظر قرار گیرند. برای این منظور با استفاده از یک قاب فلزی 20×20 سانتی¬متر مربعی تعداد 8 و 4 (جمع 12 نمونه) نمونه بانک بذر خاک به ترتیب در مرکز و چهار گوشه هر یک از قطعات نمونه اصلی در دو عمق 5-0 و 10-5 سانتی¬متری پیاده شد. به طور کلی تعداد 96 نمونه بانک بذر خاک از سطح منطقه استخراج شد که از این تعداد، 64 نمونه (64= 4 قطعه نمونه اصلی × 8 تکرار × 2 عمق) به صورت متمرکز و تعداد 32 نمونه (32= 4 قطعه نمونه اصلی × 4 تکرار × 2 عمق) به صورت پراکنده برداشت شد. مطالعه بانک بذر خاک به روش کشت گلخانه¬ای به دو صورت با شستشو و غیر شستشو به مدت 6 ماه انجام شد. تجزیه و تحلیل آماری این تحقیق در قالب دو آزمایش شامل: 1- مقایسه تاثیر موقعیت نمونه¬برداری و عمق بانک بذر خاک بر شاخص¬های غنا و تراکم بانک بذر خاک و درجه تشابه گونه¬ای بانک بذر خاک با پوشش گیاهی رو زمینی متناظر و 2- آزمایش مقایسه روش مطالعه بانک بذر خاک به همراه عمق نمونه¬های بانک بذر خاک بر شاخص¬های غنا و تراکم بانک بذر خاک و درجه تشابه گونه¬ای بانک بذر خاک با پوشش گیاهی روزمینی متناظر با استفاده از طرح پلات¬های خرد شده در مکان در قالب طرح بلوک کامل تصادفی انجام گردید. تجزیه و تحلیل داده¬ها با استفاده از نرم افزار آماری spss انجام شد. البته قبل از انجام آزمون¬های معنی¬داری ابتدا نرمال بودن داده¬ها با kolmogorov-smirnov و همگنی واریانس داده¬ها با levene آزمون شد. نتایج نشان داد در عمق اول تعداد 84 گونه گیاهی با متوسط 7/6560 عدد بذر در متر¬مربع شمارش گردید. گونه¬هایvitis sylvestris ،carex sylvatica ، ficus carica،c. divulsa ، euphorbia turcomanica وalnus glutinosa به ترتیب با تراکم بذر 1205، 2/866، 3/856، 4/480، 5/408، 9/206 در متر¬مربع بالاترین اندازه تراکم بانک بذر در لایه سطحی خاک منطقه را به خود اختصاص داده که جمعا بالغ بر 61 درصد ترکیب بانک بذر خاک منطقه را تشکیل می¬دهند. در عمق دوم تعداد 75 گونه گیاهی با متوسط 7/2925 عدد بذر در متر¬مربع شمارش گردید. گونه¬های carex sylvatica،ficus carica،c. divulsa ،lythrum salicaria ، mentha aquatica وeuphorbia turcomanica به ترتیب با 448، 9/346، 6/335، 7/268، 9/267، 7/220 بالاترین حضور را در ترکیب بانک بذر خاک در عمق 10-5 سانتی¬متری به خود اختصاص داده و جمعا بالغ بر 65 درصد ترکیب بانک بذر را در لایه دوم خاک تشکیل می¬دهند. همچنین نتایج نشان داد که غنای گونه¬ای و تراکم گونه¬ای بین دو موقعیت پراکنده (59 گونه، 56/3551 بذر در متر مربع در عمق اول و 41 گونه، 44/1251 بذر در متر مربع در عمق دوم) و متمرکز نمونه برداری بانک بذر خاک (63 گونه،62/1871 بذر در متر مربع در عمق اول و46 گونه، 975 بذر در متر مربع در عمق دوم) اختلاف معنی¬داری وجود دارد. در ارزیابی کیفیت نتایج بانک بذر خاک به دو روش شستشو و غیرشستشو مشخص گردید که غنای گونه¬ای و تراکم گونه¬ای نتایج بانک بذر خاک به روش غیر شستشو (در عمق اول 63 گونه، 62/1871 و در عمق دوم 46 گونه، 975 بذر در هر مترمربع) همواره در سطح بالاتری نسبت به روش شستشو (در عمق اول 37 گونه، 47/1137 بذر در هر مترمربع و در عمق دوم 30 گونه، 25/699 بذر در هر مترمربع) قرار دارد. به طور کلی نتایج تحقیق حاضر تصریح می کند که کیفیت نتایج بانک بذر خاک منطقه در روش نمونه برداری پراکنده به همراه روش کشت گلخانه ای معمولی (بدون شستشو) در سطح بالاتری نسبت به روش نمونه برداری متمرکز و اعمال تیمار شستشوی خاک قرار دارد.