بررسی کانی شناختی، زمین شیمی و منشا سرب و روی کانسار کوه سورمه، استان فارس

کانسار کوه سورمه در120 کیلومتری جنوب شیراز قرار دارد. این محدوده بین طول های??26 °52 و??39 °52 شرقی و عرض های??28 °28 و ?34 °28 شمالی واقع شده است. از مهمترین واحدهای زمین شناسی منطقه مورد مطالعه می توان به رخساره سیلتستونی، ماسه سنگی، کربناتی (شامل دولومیکرایت، دولومیکرواسپارایت، دولواسپارایت و دولومیت زین اسبی) و رخساره تبخیری (ژیپس وانیدریت) اشاره کرد. سنگ دربرگیرنده ماده معدنی، دولومیت های بخش پایینی سازند دالان، به سن پرمین فوقانی است. رخساره دولومیت زین اسبی، رخساره کانه دار اصلی بوده و ماده معدنی غالب سرب و روی می باشد. کانی شناسی کوه سورمه شامل پیریت، کالکوپیریت، اسفالریت و گالن است. کانی های باطله ازجمله کلسیت، دولومیت، ژیپس و باریت می باشند. سیستم کانه زایی با توالی دولومیت – پیریت – اسفالریت - گالن آغاز می شود و در پایان با کانی سازی باریت خاتمه می یابد. پیریت زایی پیش درآمد کانه زایی می باشد. ماده معدنی به صورت افشان، حفره پرکن و جانشینی دیده می شود و در مواردی برشی می باشد. گسل تراستی سورمه کنترل کننده کانه زایی است که در امتداد این گسل کانه زایی صورت گرفته است. طبق مطالعات زمین شیمیایی، غلظت سدیم در دولومیت های کانسار کوه سورمه، بسیار بالا است. میزان غلظت سدیم در دولومیت ها، با توجه به حضور گنبد نمکی جهانی در جوار تاقدیس کوه سورمه و تاثیر آن در انتقال سیالات گرمابی با شوری بالا به طرف تاقدیس طبیعی است. زمین دماسنج بر اساس نسبت گالیم به ژرمانیوم در اسفالریت کانسار کوه سورمه 39/0 می باشد و دمای فروشست 210 درجه سانتی گراد را نشان می دهد. بررسی های زمین شیمیایی بر روی واحدهای سنگی مختلف در این ناحیه نشان داد که هیچکدام از واحد های سنگی به اندازه واحد شیلی سازند زردکوه، از فلزات پایه غنی شدگی ندارند. بنابراین فلزاتی چون سرب و روی از آبشویی واحد شیلی خارج شده و در واحد کربناتی دالان زیرین نهشته شده است. بر اساس مطالعات ریزدماسنجی میانبار های سیال کانی کلسیت، دمای همگن شدگی سیالات کانه زا بین 72- 145 درجه سانتی گراد و شوری آن ها از 13 تا 5/22 درصد وزنی nacl و چگالی سیال از 1 تا 1/1 گرم بر سانتی متر مکعب تغییر می کند. با توجه به دمای همگن شدگی و شوری متوسط سیال، منشا سیال کانه زا احتمالا آمیختگی شورابه های حوضه ای با سیالات جوی در نظر گرفته شده است. کمپلکس های غالب در حمل لیگاندهای کانسار، کمپلکس های سولفیدی بوده است. عمق تقریبی کانسار کوه سورمه حدود 200 متر تخمین زده می شود که نشان دهنده محیط تشکیل پوسته ای برای کانسار کوه سورمه است. مطالعات ایزوتوپی گوگرد حاکی از برتری فرایند کاهیدگی گرماشیمیایی سولفات، برای تامین گوگرد کاهیده مورد نیاز این کانسار بوده و به نظر می رسد که گوگرد مورد نیاز از طریق کاهیدگی سولفات های موجود در گنبد نمکی جهانی تامین شده باشد. بر اساس مطالعات ایزوتوپی دو نوع دیاژنز جوی و تدفینی بر دولومیت های کانسار تاثیر گذاشته است. همچنین شکل گیری دولومیت ها توسط آمیختگی دو سیال مختلف صورت گرفته است. سیال اصلی مربوط به شورابه های گرمابی عمیق تر یا از منابع حوضه ای مربوط به سنگهای نمکی پرکامبرین که از طریق گسل ها، در حین نفوذ گنبد نمکی صعود کرده اند است و دومین سیال مربوط به آبهای جوی فرو رو است. شورابه های حوضه ای به عنوان مهمترین منبع منیزیم برای دولومیتی شدن پیشنهاد شده است. مطالعات میدانی، کانی شناسی، پتروگرافی و ایزوتوپی نشان داده که کانسار کوه سورمه با کانسار تیپ دره می سی سی پی مطابقت دارد.