تأثیر تراکم بر عملکرد کمی و کیفی توده های گیاه دارویی اسفرزه

اسفرزه از گیاهان دارویی ارزشمند بوده و به عنوان یکی از منابع مهم طبیعی موسیلاژ در جهان شناخته می شود. تحقیقات بسیار اندکی روی شرایط زراعی مطلوب این گیاه در ایران صورت گرفته است. به منظور بررسی اثر تراکم بوته به عملکرد، اجزاء عملکرد و میزان ماده موثره 8 توده گیاه دارویی اسفرزه آزمایشی در سال زراعی 83-82 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان واقع در 40 کیلومتری جنوب غربی اصفهان، در منطقه لورک شهرستان نجف آباد انجام گرفت. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار پیاده شد. فاکتور توده شامل توده های مشهد، بهبهان، اهواز، شیراز، اصفهان، چهار محال و بختیاری، هند و پاکستان و فاکتور تراکم شامل 80، 120، 160 بوته در متر مربع بود. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تفاوت بین توده ها از لحاظ خصوصیات مورفولوژیک، اجزاء عملکرد، خصوصیات کیفی، عملکرد دانه و شاخص برداشت معنی دار نبود و تفاوت آنها تنها از لحاظ علمکرد کاه و کلش معنی دار بود. بیشترین عملکرد کاه و کلش مربوط به توده مشهد و کمترین مربوط به توده بهبهان بود. توده بهبهان و توده چهار محال و بختیاری سازگاری خوبی با شرایط اصفهان نداشتند. از بین صفات مورفولوژیک فقط درصد پوشش کانوپی تحت تءثیر تراکم بوته قرار گرفت. به طوری که با افزایش تراکم بوته درصد پوشش کانوپی نیز افزایش پیدا کرد. تراکم بوته هیچ گونه تاثیر معنی داری بر اجزاء عملکرد نداشت. با افزایش تراکم بته عملکرد کاه و کلش و عملکرد دانه افزایش معنی داری داشتند اما شاخص برداشت کاهش پیدا کرد. تراکم بوته تأثیر معنی داری بر خصوصیات کیفی دانه نداشت. اثر متقابل توده با تراکم برای هیچ یک از صفات معنی دار نبود. عملکرد دانه با درصد پوشش کانوپی و عملکرد کاه و کلش همبستگی معنی دار و مثبت داشت. در بین خصوصیات کیفی نیز همبستگی بین فاکتور تورم و وزن هزار دانه در سطح احتمال 5 درصد معنی دار و منفی بود. با توجه به نتایج به نظر می رسد که تراکم مطلوب برای اسفرزه در شرایظ اصفهان بین 120 تا 160 بوته در متر مربع است و در بین توده های مورد بررسی توده مشهد عملکرد کمی و کیفی بهتری دارد.