تحلیلی بر پدافند غیرعامل در شهرهای نفتی با تأکید بر ابعاد کالبدی-فضایی (مطالعه موردی: شهر امیدیه)

بحران ها، خواسته یا ناخواسته با زندگی و حیات جوامع بشری آمیخته شده است و در بسیاری از موارد به نظر می رسد که هیچ راه گریزی از آن وجود ندارد. شهرها به عنوان مراکز تجمع سرمایه¬های مادی و انسانی، در زمان بحران خسارات فراوانی را متحمل می شوند. لذا توجه به بحث پدافند غیرعامل می تواند میزان خسارات ناشی از حوادث را تا حد قابل توجهی کاهش دهد. پدافند غیرعامل از جمله موضوعاتی است که در سال های اخیر در طرح ها و برنامه های شهری مورد توجه قرار گرفته است. در حال حاضر در طرح های جامع شهری این موضوع شامل ضوابط مشخصی در مورد مکان یابی کاربری ها و مقاوم سازی بناها می باشد که می تواند برای هر شهری(نه صرفاً شهر مورد مطالعه) مورد استفاده قرار گیرد. به طورکلی، در بررسی و ارزیابی برنامه ریزی امنیتی و پدافند غیرعامل شهرها، موقعیت طبیعی، نحوه پراکنش کاربری ها، موقعیت استقرار زیرساخت ها و تأسیسات و تجهیزات شهری، ملاحظات امنیتی(استتار، اختفاء، پراکندگی و استحکامات) مورد بررسی قرار می گیرند. بررسی این عوامل و تهدیدات، هزینه های شهر را به هنگام وقوع بحران بسیار کاهش می دهد و زندگی مطلوب تری را برای شهروندان پدید می آورد. از جمله عواملی که شهر را تهدید می کند، می توان به عوامل طبیعی(نظیر سیل، زلزله، گردباد، طوفان و...) و مخاطرات انسانی (تهاجمات دشمن، آشوب های داخلی و...) عوامل اجتماعی و اقتصادی(تحریم و بایکوت)، سیاسی و فرهنگی و بسیاری از عوامل دیگر اشاره نمود. هدف این پژوهش، کنکاش در پدافند غیرعامل و نحوه به کارگیری ضوابط خاص آن در جهت بالا بردن ایمنی شهرهاست. نوع پژوهش حاضر، کاربردی- توسعه ای می باشد که اطلاعات مورد نیاز به روش کتابخانه ای و میدانی گردآوری شده¬اند. جامعه آماری پژوهش حاضر ساختمان های مسکونی شهر امیدیه بوده و برای تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده گردیده است که بر اساس این فرمول حجم نمونه 384 مورد برآورد گردید. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از مدل های تصمیم گیری چند معیاره تاپسیسtopsis و تحلیل خوشه ای و نرم افزار spss بهره گرفته شده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که سازه ها و تجهیزات شهری شهر امیدیه بر اساس اصول پدافند غیر عامل و با توجه به میزان آسیب پذیری سازه ها و تجهیزات شهری شهر امیدیه بر اساس شاخص های آسیب پذیری شریان های حیاتی، آسیب پذیری سازه ها، مراکز و کاربری های مرتبط با مدیریت بحران، آسیب پذیری مراکز نظامی و انتظامی شهر، آسیب پذیری تجهیزات شهری، آسیب پذیری مراکز و کاربری های مرتبط با پشتیبانی نیروها و مراکز مدیریت بحران شهری و آسیب پذیری کاربری های حساس شهر و ... طراحی و توسعه نیافته است. این مهم نیازمند توجه جدی مدیران و برنامه ریزان شهری است که در خاتمه، جهت بهبود ساختار کالبدی-فضایی شهر امیدیه پیشنهاداتی ارایه شده است.