ریخت شناسی نمایشنامه های دهه 40 بهرام بیضایی

ریخت¬شناسی رویکردی ساختار¬گرا در مطالعه¬ی آثار روایی است و در پی یافتن عناصر سازا و نظامِ حاکم بر انواع آثار روایی و ساختار آن¬هاست. ولادیمیر پراپ ، مردم شناس صورت¬گرایِ روس ، با مطالعه¬ی ریخت¬شناسانه¬ی قصه¬های پریان روسی در 1928 ، آغاز¬گر روایت شناسی نوین بود. او الگوی حاکم بر این قصه¬ها را استخراج کرد و نشان داد قصه¬های پریان ، به رغم تکثر و تنوع ظاهری ، از نظر انواع قهرمانان و عملکرد آنها ، دارای نوعی وحدت و همانندی است. او تلاش داشت تا با شناساییِ ساختار رواییِ قصه¬های پریان ، آن را از سایر گونه¬های ادبی تمیز دهد. از سوی دیگر تقریبا غالب¬ِ پژوهش¬های صورت گرفته بر آثار بهرام بیضایی، به ساختارِ روایت در آثار او بی¬توجه بوده¬اند. این در¬حالی¬ست که او همواره بداعت¬ و سبک خاص خود را در این زمینه داشته است. در این پژوهش با استفاده از شیوه¬ی به کار گرفته و ابداع شده توسط پراپ، 18 نمایشنامه که محصولِ دهه¬ی نخستِ فعالیتِ هنریِ ایشان هستند، با هدفِ شناسایی الگوی روایی و عناصر مشابه ، مورد تحلیل قرار گرفته است. نتایج به دست آمده نشان می¬دهد که در این آثار، به رغم تنوع ظاهری، عناصرِ رواییِ تکرار شونده-ای حضور دارند، که موجب ساختارِ رواییِ یکسانی در این آثار می¬شوند.