تقدیر و سرنوشت نزد پیشاسقراطیان

تقدیر و سرنوشت در مفهومی هستند که غالباً با یکدیگر اینهمان گرفته می شوند، حال آنکه این دو، نزد مردمانی که هستی شان تنیده با چنین مفاهیمی بوده است، از تمایزی آشکار برخوردار بودند. در این نوشتار، تقدیر بمعنای حدّ یا محدوده ی مشروع عمل گرفته شده است و سرنوشت، یکی از امکانات درون محدوده ی تقدیرست. خدای تقدیرگذار، همان خدایی است که بی نظمی را به نظم می آورد، و سرنوشت را مجموعه ی خدایان در درهمکنش با یکدیگر می سازند. پتانسیل های این تمایز، در اندیشه ی پیشاسقراطی است که آزاد می گردد و از رهگذر آن، انسان موجودی می شود که می تواند سرنوشت خود را بدون جادو تغییر دهد. بر همین اساس، این نوشتار با تعیین دلالت های تقدیر و سرنوشت در اندیشه ی بین النهرینی، و ابداعات پیشاسقراطی در آنها، به این نتیجه می رسد که تعیین کنندگان تقدیر و سرنوشت، نزد پیشاسقراطیان، نه خدا یا خدایان، بلکه عناصر فیزیکی بوده اند. در ادامه، به معرفی دو جریان عمده ی اندیشه ی پیشاسقراطی می پردازیم و نشان می دهیم که یکی از این دو، چگونه با تمسک به تمایز میان دو مفهوم تقدیر و سرنوشت به تعریفی از انسان می رسند که بر اساس آن، وی موجودی است میان تقدیر و اراده ی آزاد که می تواند سرنوشت خود را تغییر دهد.