بررسی محتوایی و ساختاری نقوش درهای چوبی خانه های قدیمی یزد

در خانه های سنتی سرزمین ایران اسلامی هماهنگی شگفت آوری بین اجزا مشاهده می شود و یکی از این اجزا درهایی هستند که بازگو کننده ی هنر و زیبایی های خیره کننده و نیز باورها و اعتقادات سازندگانشان هستند. از آن جمله درهای سه خانه در محله ی فهادان شهر یزد به نام های لاری ها، ملک و علیرضا عرب می باشند. این درها با کارکردهای گوناگون وگاه متفاوت خود بهمراه نقوش و طرح هایشان مورد مطالعه و دسته بندی قرار گرفته و مفاهیم پشتوانه ای آن ها جستجو شده است. گرچه باید گفت تمامی درهای موجود در خانه های سنتی دارای نقش نبوده و میزان تزئینات بر روی این درها به موقعیت اجتماعی و تمول صاحبان آن خانه باز می گردد؛ با این وجود در خانه های افراد متمول درهای متنوعی دیده می شود که هر کدام کاربرد هنرهایی چون هنر نجاری (درودگری)، گره سازی، شیشه بری، طراحی صنعتی و قواره بری را بیان می کنند؛ هنرهایی که بیشتر در دوره ی قاجاریه در ایران به اوج و عظمت خود می رسند. این درها با اشکال متنوع، ساده، منبت و یا مشبک با شیشه های رنگی، منظره ای زیبا را در کالبد خانه خلق کرده اند، و علاوه بر هنر تصویرگری بر روی چوب، ذوق، تجربه و ممارست سازندگان آن را باز می گویند. این درها دارای نقوش هندسی، اسلیمی و نمادین هستندکه با تقارن، تناسب و توازنی هوشمندانه در کنار هم چیده شده اند و یادآور جلوه هایی از مفاهیم عمیق در فرهنگ ایرانی- اسلامی هستند. بیشترین نقوشی که بر این درها دیده می شوند؛ شامل گل های چندپر، بته جقه، لوتوس، ترنج و سرترنج، گلدان، شمسه و اشکال هندسی و نیز آلات گره غیر ایرانی و اسلیمی است و پیشینه ی استفاده از این نقوش به زمان هایی بسیار دور تاریخی باز می گردد. بر روی این درها شیشه هایی به رنگ های قرمز، زرد، آبی، سبز و بی رنگ دیده می شود که می تواند بیانگر رمزگونه از مفاهیمی دیگر باشند. در این رساله بعد از بدست آوردن اطلاعات به روش کتابخانه ای و میدانی و تدوین آن ها، به تجزیه و تحلیل مباحث پرداخته شده و سرانجام واقف می شویم که نقوش در طی سالیان به دنبال هم بوده اند و هر کدام ردپایی در گذشته داشته و در هر دوره تکمیل کننده ی یکدیگر هستند.