قواعد و ایین رسیدگی به دعاوی اراضی در نظام حقوقی ایران

رسیدگی به دعاوی راجع به اراضی ، علاوه بر مقررات عام آیین دادرسی و اجرای احکام مدنی و کیفری و صلاحیت عام دادگاهها که حاکم بر دعاوی خصوصی اشخاص راجع به زمین از قبیل دعاوی راجع به مالکیت، دعاوی رفع تصرف عدوانی و مزاحمت و ممانعت از حق می باشد، در دعاوی عمومی که دعوا بین دولت و اشخاص می باشد؛ حسب اینکه زمین متنازع فیه در کدام دسته از تقسیمات اراضی قرار گیرد، تابع مقررات خاص می باشد که به موجب قوانین مرجع رسیدگی کننده و به تبع آن تشریفات و آیین رسیدگی متفاوت می باشد و تعیین مقررات حاکم بر رسیدگی به دعاوی اراضی مستلزم تشخیص نوعیت اراضی توسط مراجع صالح می باشد که مرجع تشخیص اراضی موات و بایر و دایر داخل محدوده قانونی شهرها تا شعاع 30 کیلومتری هر شهر به عهده وزارت مسکن و راه می باشد و اراضی موات خارج از محدوده شهری مذکور بر عهده ی وزارت جهاد کشاورزی می باشد و تشخیص اراضی ملی( جنگل ها و مراتع) نیز با سازمان جنگل ها و مراتع کشور( ادارات منابع طبیعی) می باشد که مراجع مذکور جهت تشخیص نوع اراضی کمیسیونهایی تشکیل داده اند که به ترتیب کمیسیون ماده 12 قانون زمین شهری، هیأت هفت نفره مذکور در قانون تشخیص اراضی موات و ابطال اسناد آن ، شعب ویژه دادگاهها می باشد که صدور آراء توسط این مراجع تابع تشریفات مقرر در قانون زمین شهری، قانون تشخیص اراضی موات و ابطال اسناد آن ، قانون ملی شدن جنگل ها و مراتع، قانون حفاظت و بهره برداری از جنگلها و مراتع و ماده 9 قانون افزایش بهره وری کشاورزی می باشد. از سوی دیگر مطابق قانون ثبت اسناد و املاک مصوب1310 و اصلاحات و الحاقات آن، مراجع و تشریفات خاص جهت رسیدگی به دعاوی ثبتی راجع به اراضی از قبیل ثبت اراضی، صدور سند مالکیت معارض و افراز اراضی و اجرای اسناد رسمی مقرر گردیده است که البته با وجود قوانین مذکور تشتت و پراکندگی و تعارض قوانین موجب صدور آراء متشتت و متناقض قضایی در خصوص دعاوی مزبور می گردد.