توسعه شاخص های کیفیت خاک(soqi) بر اساس غلظت عناصرکمیاب و عناصرریزمغذی در دشت خان میرزا

آلودگی خاک و تجمع فلزات آلاینده در محصولات کشاورزی یکی از مهم ترین مسایل زیست محیطی است که زندگی گیاهان، حیوانات و انسان را تهدید می نماید. هدف از این پژوهش ارزیابی و تهیه نقشه های توزیع عناصر ریزمغذی (روی، مس، منگنز، آهن، مولیبدن و بر)، برخی از آلاینده های عنصری (کادمیم، نیکل، سرب، جیوه و آرسنیک)، ارزیابی شاخص های موجود و همچنین توسعه یک یا چند شاخص برای بیان کیفیت خاک از لحاظ غلظت عناصر سمی و عناصر ریز مغذی در بخشی از دشت خان میرزا، واقع در استان چهارمحال و بختیاری است. بعد از تحقیقات میدانی 70 نمونه مرکب از خاک سطحی در عمق 20-0 سانتی-متری تهیه و موقعیت جغرافیایی نمونه ها به کمک gps ثبت گردید. برای تعیین غلظت کل و غلظت قابل جذب عناصر به ترتیب از روش هضم در اسیدنیتریک و dtpa 005/0 نرمال استفاده شدو غلظت عصاره ها توسط دستگاه جذب اتمی قرائت شدند. آنالیز داده ها توسط نرم افزار statisca صورت گرفت و بر اساس me و rmse بهترین روش پهنه بندی انتخاب و نقشه ها در محیط نرم افزار gisتهیه شدند. نتایج نشان داد که، غلظت قابل جذب و کل عناصر ریزمغذی در محدوده کفایت بود. غلظت قابل جذب عناصر آلاینده نیکل و کروم قابل تشخیص با دستگاه جذب اتمی نبود و غلظت قابل جذب سرب نیز کمتر از حدبحرانی بدست آمد که محدودیتی از لحاظ کشاورزی در این منطقه نداشت. غلظت کل و قابل جذب عناصر آلاینده آرسنیک و جیوه و همچنین غلظت کل و قابل جذب عناصر ریزمغذی مولیبدن و بر نیز در حد تشخیص دستگاه نبود. غلظت کل عناصر آلاینده (سرب، نیکل و کروم) بیشتر از حد بحرانی بدست آمد بنابراین امکان آلوده شدن لایه سطحی خاک به این عناصر در طی سال های آینده وجود دارد. با استفاده از نقشه-های پراکنش عناصر شاخص آلودگی خاک (hpi) برای غلظت قابل جذب و غلظت کل عناصر در منطقه تهیه گردید. با توجه به نتایج شاخص آلودگی غلظت قابل جذب عناصر، منطقه از نظر آلودگی به سه کلاس (آلودگی خیلی کم، کم و متوسط) تقسیم بندی شد که مناطق با آلودگی متوسط با مساحت خیلی کمی در قسمت های شرق منطقه مشاهده شدند. بر اساس شاخص آلودگی غلظت کل عناصر، منطقه از نظر آلودگی به چهار کلاس (خیلی کم، کم، متوسط و زیاد)تقسیم بندی شد که مناطق آلوده با مساحت خیلی کمی در قسمت شرق منطقه مشاهده شدند. در این مناطق شاخص آلودگی از حد مجاز آن (100) بیشتر و در بعضی نقاط حتی به 120 هم رسید که می تواند به دلیل تمرکز مناطق مسکونی و ورود فاضلاب خانگی به این قسمت از دشت باشد. نتایج بدست آمده از شاخص کیفیت خاک (soqi) حاکی از آلودگی زیاد در این منطقه بود ولی نتایج حاصل از ایـن روش با نتایـج حاصل از روش های زمین آماری و شاخص hpi مطابقت نداشت. بنابراین به نظر می رسد که این شاخص برای تعیین کیفیت خاک این منطقه مناسب نمی باشد. کلمات کلیدی: آلودگی خاک، پهنه بندی، شاخص کیفیت خاک