ارزیابی پتانسیل بیابان‏زایی با استفاده از مدل imdpa در منطقه خان محمدچاه زاهدان

بیابان¬زایی به معنی تخریب سرزمین در مناطق خشک و نیمه خشک امروزه به عنوان یکی از جدی¬ترین مشکلات جامعه جهانی در آمده است. حدود 80 درصد از سطح ایران دارای شرایط اقلیمی خشک و نیمه خشک بیابانی می¬باشد. بیابان¬زایی مشتمل بر فرآیندهایی است که هم زائیده عوامل طبیعی بوده و هم به عملکرد نادرست انسان بر می¬گردد. طبق تعریف بیابان¬زایی عبارت است از کاهش استعداد اراضی در اثر یک یا ترکیبی از فرآیندها از قبیل: فرسایش بادی، فرسایش آبی، تخریب پوشش گیاهی، تخریب منابع آب، ماندابی شدن، شور شدن، قلیایی شدن خاک و ... که توسط عوامل محیطی یا انسانی شدت می¬یابد. هدف از این مطالعه ارزیابی پتانسیل بیابان¬زایی در منطقه خان محمدچاه زاهدان با استفاده از مدل imdpa است. این روش برای شرایط خشک و نیمه خشک کشور ایران در نظر گرفته شده است. برای این منظور به دلیل یکسان بودن منطقه از نظر زمین¬شناسی، رخساره¬های ژئومرفولوژی به عنوان واحد کاری برای ارزش¬دهی به معیارها و شاخص¬های مورد نظر در نظر گرفته شد. برای ارزیابی وضعیت بیابان¬زایی منطقه مورد مطالعه در هر یک از واحدهای کاری پس از امتیازدهی به شاخص¬های مورد مطالعه با استفاده از نرم¬افزار ilwis3/3 برای هر شاخص یک لایه اطلاعاتی ساخته شد. با تلفیق لایه¬های اطلاعاتی شاخص¬های مربوط به هر معیار، لایه¬های اطلاعاتی معیارها بدست آمد. در نهایت از تلفیق لایه¬های اطلاعاتی چهار معیار مورد بررسی در منطقه بر اساس مدل مورد مطالعه (imdpa) نقشه شدت بیابان¬زایی منطقه بدست آمد. نتایج توزیع فراوانی کلاس¬های شدت وضعیت فعلی بیابان¬زایی منطقه نشان داد که 02/96 درصد از مساحت کل منطقه در کلاس متوسط و 98/3 درصد از مساحت کل منطقه در کلاس شدید می باشد. معیار خاک با ارزش 03/3 بیشترین تأثیر و معیار فرسایش بادی با ارزش 87/1 کمترین تأثیر را در بیابان زائی منطقه داشته است. شاخص بافت خاک با ارزش 52/3 بیشترین و شاخص تعداد روزهای طوفانی و گرد و خاک با ارزش 2/1 کمترین اثر را در بیابان¬زائی داشته است کلمات کلیدی: پتانسیل بیابان¬زایی، مدل imdpa، منطقه خان¬محمد¬چاه