بررسی رویکردهای گذار به حسابداری تعهدی در بخش عمومی: شناسایی موانع و ارائه راه کارها

گذار به حسابدار تعهدی در بخش عمومی در عمل از دهه ی 1990 میلادی آغاز شد. پژوهش های انجام شده نشان می دهد که صورت های مالی و گزارش هایی که بر مبنای تعهدی تهیه می شوند، اطلاعات سودمندتری را برای استفاده کنندگان فرآهم می آورند. به علاوه، استفاده از مبنای تعهدی باعث افزایش توان ارزیابی عملکرد دولت توسط مردم می شود. هدف از انجام این تحقیق بررسی رویکردهای گذار به حسابداری تعهدی در بخش عمومی و شناسایی موانع موجود و ارائه ی راه کارهایی بوده است که امکان به کارگیری مبنای تعهدی در حسابداریِ بخش عمومی کشور را تسهیل کند. داده های تحقیق با استفاده از پیمایش جمع آوری شده اند. برای این کار، استادان و صاحب نظران حسابداری و حسابرسی دولتی به عنوان جامعه ی هدف انتخاب شدند. نمونه گیری از میان این افراد به صورت هدف مند و با استفاده از تجزیه و تحلیل انحراف معیار یک نمونه ی اولیه انجام شده است. در این راستا، پرسشنامه ای شامل 27 سوال تهیه و برای نمونه، بین 30 نفر از صاحب نظران توزیع شد. سپس، روایی پرسشنامه با استفاده از نظرات ایشان و پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ که در نهایت 91.2 درصد محاسبه شد، مورد ارزیابی قرار گرفت. انحراف معیار پاسخ های اولیه برابر 0.336 برآورد و با استفاده از فرمول تعیین حجم نمونه مورد نظر برای حفظ سطح معناداری تحقیق، 182 نمونه تخمین زده شد. در مرحله بعد، سوالات تحقیق در قالب 10 فرضیه و در سه گروه مورد بررسی قرار گرفت. فرضیه ها با استفاده از «آزمون t» و «آزمون دو جمله ای» مورد ارزیابی قرار گرفتند و هر سه گروه تایید شدند. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده های پرسشنامه و آزمون فرضیه ها نشان داد که گرچه روش «تحلیلِ فاصله» به عنوان گامی ابتدایی برای تدوین برنامه ی گذار مفید است، اما بهترین رویکرد گذار به حسابداری تعهدی در کشور استفاده از «رویکرد تدریجی» است. به علاوه، انتخاب رویکرد گذارِ مناسب، احتمال اجرای موفق برنامه ی گذار را افزایش می دهد. همچنین، یافته ها حاکی از آن است که خواست سیاست مداران و پایبندی ایشان به تدوین و اجرای برنامه ی گذار، وجود نهادی معین با اختیارات لازم و قدرت اجرایی که مسئولیت راهبری فرآیند گذار را بر عهده گیرد، افزایش مطالبه ی عمومی و پاسخ خواهی مردم نسبت به عملکرد دولت، کاهش اقتصاد دولتی، و نقش تصدی گر دولت در اقتصاد عواملی هستند که می¬توانند موانع پیاده سازی حسابداری تعهدی را کاهش دهند. از طرفی دیگر، افزایش آگاهی مدیران ارشد اجرایی،افزایش آگاهی عمومی نسبت به مزایای حسابداری بر مبنای تعهدی و فرهنگ سازی برای تقاضای آن در جامعه، در کنار به کارگیری حسابداران و صاحب نظران دانشگاهی و حرفه ای با صلاحیت در طول فرآیند گذار، می تواند راه کارهایی برای کاهش هزینه های گذار بوده و امکان موفقیت آمیز بودن آن را نیز افزایش دهد. در راستای ارائه پیشنهادهای کاربردی، یافته های تحقیق نشان می دهند که در بخش عمومی کشور باید این اقدام ها انجام شود: 1. فرهنگ سازی پیرامون مزایای استفاده از مبنای تعهدی در میان مدیران ارشد کشور و جامعه؛ 2. اعلام تعهد شفاف دولت برای تدوین و اجرای برنامه ی جامع گذار از طریق ایجاد نهادی مستقل و مسئول یا تفویض اختیار انجام این کار به نهادی مانند وزارت اقتصاد و دارایی یا سازمان حسابرسی؛ 3. افزایش فرهنگ پاسخ دهی مسئولان دولتی و پاسخ خواهی مردم؛ 4. کاهش حجم تصدی گری و فعالیت های اقتصادی دولت و خصوصی سازی واقعی؛ 5.استفاده از صاحب نظران حرفه ای و دانشگاهی و جذب یا تعیین جایگاه مشورتی برای نخبگان حسابداری و متخصصان برجسته در بدنه دولت جهت تدوین و اجرای برنامه جامع گذار؛ 6. فرآهم آوردن بسترهای گذار از قبیل تصویب قوانین مناسب و استانداردهای حسابداری اثربخش و تدوین برنامه ی جامع آموزش کارکنان؛ 7. تصویب برنامه ی جامع گذار واصلاح نظام مالی کشور به عنوان قانونی لازم الاجرا در مجلس شورای اسلامی.