غربال جمعیت های تریتیکوم بوتیکوم از نظر وجود ژن nax1 با نشانگرهای rflp pcr وssr

رشد و عملکرد گیاهان زراعی در بسیاری از مناطق دنیا توسط تنش¬های زیستی و غیرزیستی متعددی از جمله تنش شوری محدود می¬گردد و به همین علت اختلاف قابل توجهی بین عملکرد واقعی و عملکرد بالقوه محصولات زراعی دیده می¬شود. گندم، برنج و ذرت مهمترین گیاهان زراعی جهان محسوب می¬شوند که در مجموع در حدود 60 درصد کل کالری مصرفی انسانها را تامین می¬کنند، با این¬حال از نظر سطح زیر کشت و همچنین برداشت سالانه در جهان، گندم در رتبه اول قرار دارد. تنش شوری یکی از تنش¬های مهم غیرزیستی است که باعث کاهش رشد و عملکرد گندم در دنیا و نیز ایران می¬شود. تنش شوری گسترش برگ، تولید پنجه، ارتفاع بوته، رشد سنبله و عملکرد گندم نان را کاهش می¬دهد. تحمل به تنش شوری در گندم نان به توانایی دفع یون سدیم ارتباط دارد که این امر باعث می¬شود تا غلظت¬های بالای یون سدیم در برگ¬ها به خصوص در پهنک برگ اتفاق نیفتد. گندم دوروم نسبت به گندم نان خیلی حساس¬تر است، که دلیل آن توانایی پایین گندم دوروم در دفع یون سدیم از پهنک برگ است. اخیرا مکان ژنی nax1 بر روی بازوی بلند کروموزوم 2a در گندم دوروم لاین 149 شناسایی گردید که باعث اعطای صفت دفع یون سدیم به گندمهای دوروم می¬شد. لاین های حاوی nax1، سدیم را با سرعت پایینی از ریشه¬ها به قسمت¬های هوایی نسبت به لاین¬های ایزوژنیک¬شان که فاقد آن هستند، منتقل می¬کنند. همچنین لاینهای دارای این ژن یونهای سدیم را بصورت ترجیحی در غلاف برگ جمع می¬کنند. نشانگر ریز ماهواره¬ای gwm312 و نشانگر اختصاصی rflp-pcr برای غربال گیاهان دارای ژن کارکردی nax1 بکار می¬روند. شناسایی گندم¬های دارای ژن nax1 برای انجام کارهای اصلاحی بعدی مثل جداسازی و کلون کردن این ژن به منظور انتقال آن به سایر گیاهان زراعی ضروری بنظر می¬رسد. به دلیل عدم وجود ژن کارکردی nax1 در ارقام زراعی موجود، 36 جمعیت از گندمهای دیپلوئید triticum boeoticum (2n=14, aa) به منظور شناسایی جمعیت¬های حاوی ژن مذکور از استان¬های غرب و شمال غرب ایران جمع آوری شدند. این پژوهش در گلخانه پژوهشگاه علوم و تکنولوژی پیشرفته و علوم محیطی انجام گرفت. استخراج dna ژنومی به روش ctab انجام گرفت و غلظت و کیفیت dna توسط دستگاه اسپکتروفتومتری و ژل آگارز انجام گرفت. در این تحقیق برای بررسی وجود یا عدم وجود ژن کارکردی nax1 در نمونه¬های زراعی و وحشی گندم از نشانگر rflp-pcr استفاده شد. همچنین الگوی پیوسته نشانگر ریزماهواره gwm312 با ژن nax1 مشخص گردید. در نهایت با استفاده از این تحقیق چهار جمعیت از گندمهای دیپلوئید به نام¬های c2، c11، e4 و f1 به عنوان جمعیت¬های دارای ژن کارکردی nax1 معرفی شدند. الگوی پیوسته نشانگر ریز ماهواره ای gwm312 با ژن nax1 نیز مشخص شد. جمعیت¬های شناسایی شده می¬توانند توسط محققین اصلاحگر برای جداسازی و کلون کردن ژن nax1 مورد استفاده قرار گیرند. همچنین از این دو نشانگر می¬توان در برنامه¬های اصلاحی و به منظور انتقال ژن nax1 به گیاهان زراعی مورد نظر استفاده کرد.