بررسی و تحلیل ساختاری غزل های روایی عطار نیشابوری

در آثار شیخ فرید الدین محمد عطار نیشابوری حکایت های دلپذیر عرفانی بسیاری وجود داردکه در آنها از عوالم روحانی و معنوی سخن به میان رفته است. اکثر این حکایت ها مبدعانه و متفکرانه اند. بهره گیری از قصه و حکایت برای بیان مفاهیم بلند عرفانی، از گذشته مورد توجه شاعران و نویسندگان ایرانی بوده است، و عطار بیش از هر شاعر دیگری به حکایت پردازی پرداخته است و به این کار شهره است. از نکات برجسته در آثار عطار ترجیح تصوف عاشقانه بر تصوف عابدانه است. برای مثال در داستان «شیخ صنعان»که عطار در منطق الطیر به آن پرداخته است منظور اصلی داستان برافتادن حجاب خوشنامی از طریق ابتلای به عشق و مورد طعن و ملامت دیگران قرار گرفتن است. علاوه بر این عطار در غزلیات خویش نیز به این حکایت پردازی ها پرداخته است و در تصوف و سیر و سلوک قلندرانه و عاشقانه خود این راه را پیش گرفته و سرگذشت و احوال درونی خود را با احوال و سرگذشت کسانی مانند حلاج و بایزید و شیخ صنعان و ابوسعید یکی دیده و گاهی سرگذشت خود او با این شخصیت ها درهم آمیخته شده است. سرگذشت و احوال درونی شیخ صنعان و منصور حلاج از مایه های اصلی سروده شدن این غزلیات بوده و منجر به شکل گیری غزلیاتی روایت گون با عناصر خاص آن شده است. در دیوان عطار هشتصد و هفتاد و دو غزل وجود دارد که از میان آنها سی غزل ساختاری کاملا ً روایی دارند. هدف اصلی این نوشتار تجزیه و تحلیل ساختار و عناصر متعدد موجود در غزل ها و روابط متقابل واحد ها بوده است و به این نتیجه رسیده است که در بسیاری از موارد این عناصر و روابط بین آنها قابل تطبیق با آراء و عناصر روایی متن های مدرن است و از این طریق است که می توان به الگوهای ذهنی شاعر دست یافت.