محاسبه بار اطلاعاتی واژه در متون علمی فارسی بر اساس شاخص آنتروپی نظریه اطلاعات

هدف: هدف عمده این پژوهش، محاسبه میزان بار اطلاعاتی واژه¬های متون علمی فارسی و بررسی رابطه برخی ویژگی¬های واژه و بار اطلاعاتی آن بر مبنای مقیاس آنتروپی شانون است. روش: پژوهش حاضر با روش تحلیل محتوا و در جامعه آماری شامل 752 مقاله برگرفته از فهرست مجلات علمی پژوهشی در سال 1388 صورت پذیرفت. نمونه پژوهش شامل 320 مقاله بود که با توجه به گستردگی آن در هر حوزه تنها 10 درصد از مقالات به صورت تصادفی انتخاب و مورد بررسی قرار گرفت. بدین ترتیب، در این پژوهش در مجموع 111119 واژه بررسی شد که 61170 واژه مربوط به حوزه ادبیات و علوم انسانی، 8277 واژه مربوط به حوزه علوم پایه، 14162 واژه مربوط به حوزه فنی و مهندسی، و 27510 واژه مربوط به حوزه کشاورزی و منابع طبیعی است. یافته¬ها: پژوهش حاضر نشان داد بار اطلاعاتی واژه با احتمال رخداد آن رابطه¬ای معکوس دارد که این احتمال رخداد با افزایش تعداد حالات ممکن واژه، افزایش یافته و بنابراین، واژه اطلاعات کمتری منتقل مـــــی¬نماید. علاوه بر میزان اطلاعات واژه، میزان اطلاعات متن نیز قابل محاسبه است که این اطلاعات در متون با افزایش آنتروپی کاهش می¬یابد. مقایسه آنتروپی در چهار حوزه ادبیات و علوم انسانی، علوم پایه، فنی و مهندسی، و کشاورزی و منابع طبیعی نشان داد، حوزه¬های مختلف علمی در میزان اطلاعاتی که انتقال می¬دهند یکسان نیستند و حوزه علوم انسانی بیشترین میزان آنتروپی و کمترین میزان اطلاعات را نسبت به سایر حوزه¬ها داراست.