تمایز ژنتیکی درختان بلوط ایرانی در رویشگاههای مختلف شهر ایلام با استفاده از لوکوس های بین ریز ماهواره ای ژنومی (issr-pcr)

جنس بلوط متعلق به خانواده fagaceae از نظر ساختار کرومزومی دیپلوئید (2n=2x=24) است. بلوط ایرانی اصلی¬ترین گونه درختی تشکیل دهنده جنگل¬های زاگرس است. احیاء و غنی¬سازی این جنگل¬ها با گونه بلوط که مهم¬ترین گونه چوبی تشکیل دهنده آن است امری ضروری است. حدود 508 هزار هکتار از جنگل¬های زاگرس در استان ایلام قرار دارد که عنصر درختی غالب این جنگل-ها را گونه بلوط ایرانی تشکیل می¬دهند. به دلیل فاصله گرفتن این جنگل¬ها از حالت کلیماکس و کاهش قابل توجه گونه¬های جنگلی از جمله بلوط، تعیین تنوع ژنتیکی آنها و حفاظت ذخایر ژنومی ارزشمند آنها ضروری به نظر می¬رسد. در این تحقیق برای ارزیابی تمایز و تنوع ژنتیکی بین و درون هشت جمعیت بلوط ایرانی شامل 104 ژنوتیپ (هر منطقه 13 درخت) با شرایط رویشگاهی متفاوت از جنگل¬های ایلام، dna ژنومی با استفاده از روش ctab با اندکی تغییرات استخراج و نتایج تکثیر با آغازگرهای مختلف روی ژل 5/1 درصد مشاهده شدند. از 22 آغازگر مربوط به نشانگر مولکولی issr، 15 آغازگر نوارهای تکرارپذیر و قابل امتیازدهی تکثیر نمودند. ماتریس تشابه دایس و جاکارد با استفاده از نرم افزارهای(darwin (ver 5,0، mega 3,1 محاسبه و داده-های حاصل با استفاده از نرم افزار genalex (ver 6,4) تجزیه واریانس مولکولی شدند. در مجموع 189 باند تشکیل شد که همه باندها صددرصد چند شکل بودند. تعداد قطعات تکثیر شده دامنه ای از 7 تا 20 آلل داشت. میانگین آلل¬های تولید شده، 6/12 باند برای هر آغازگر بود. اندازه قطعات تکثیر یافته 100 تا 1800 جفت باز بود. بالاترین میزان شاخص تنوع ژنی و شاخص شانون مربوط به جمعیت کوثر و پایین ترین میزان شاخص تنوع ژنی و شاخص شانون به جمعیت چغاسبز اختصاص داشت. میانگین شاخص شانون (i) برای تمام جمعیت¬ها 227/0 و میانگین شاخص تنوع ژنی(he) تمام جمعیت¬ها 147/0 بود. آنالیز واریانس مولکولی نشان داد که سطح بیشتری از تنوع به درون جمعیت¬ها (79 درصد) تعلق داشت، در حالی که تنها 21% تنوع در بین جمعیت¬ها مشاهده گردید. تجزیه خوشه ای داده ها با استفاده از شاخص عدم تشابه دایس و الگوریتم اتصال مجاور(nj) انجام شد. دندروگرام بدست آمده 8 جمعیت بلوط ایرانی را در پنج خوشه گروه¬بندی نمود. جمعیت نخجیر؛ جمعیت¬های کوثر و شلم؛ جمعیت ارغوان، جمعیت¬های چغاسبز و ششدار و در نهایت جمعیت¬های بانگنجاب و قوچعلی از هم متمایز شدند. در کل نتایج این تحقیق نشان دهنده وجود تنوع ژنتیکی بالا در درون جمعیت¬های بلوط ایرانی در رویشگاههای شهر ایلام است