شادی و تفکّر دینی در ایران پس از انقلاب اسلامی

هدف از این پژوهش بررسی موانع بروز رفتار شادمانه به خصوص رفتارهای شاد جمعی در ایران پس از انقلاب اسلامی است. همواره بروز رفتارهای جمعی شاد با فرهنگ، آداب و رسوم، عرف و قوانین حاکم بر آن جامعه متناسب بوده است. از آنجائیکه یکی از مهم¬ترین عوامل بازدارنده¬ی ایجاد رفتارهای اجتماعی شاد، تفکرات غالبی و مسلّط برخی از دین¬داران در جامعه است، در این پژوهش سعی شده است تا نسبت شادی و تفکر دینی مسلّط در ایران پس از انقلاب اسلامی ارزیابی گردد. دین به عنوان یک نهاد در کنار سایر نهادها در زندگی مردم در ایران معاصر هم چنان نقش پررنگی دارد. ارزش¬ها، هنجارها، و احکام دینی ارائه شده از طریق متفکران دینی به عنوان یکی از نیروهای دینی مهم و تأثیرگذار، نقش مهمی در شکل¬گیری و جهت دهی زندگی دینی مردم ایفا می¬کند. در این پژوهش از دیدگاه¬ محدثی در بخش چارچوب نظری بهره¬ برده¬ایم که گرایش های دینی موجود در ایران معاصر را به سه گرایش محافظت گرایی دینی، ترمیم¬گرایی دینی، و بازسازی-گرایی دینی تقسیم کرده است. در بخش یافته¬های تحقیق با تکیه بر روش اسنادی مجموعه¬ی کتب، مقالات و آرای صاحب¬نظران در حوزه¬ی دین و نیز فتاوای مراجع تقلید در باب مظاهر شادی، مطالعه و دسته¬بندی شده است. جامعه¬ی آماری تحقیق حاضر شامل تمامی نقطه نظرات صاحب¬نظران و کارشناسان در حوزه¬ی دین و فتاوای مراجع تقلید شیعه¬ی ایرانی است که در سه دهه¬ی اخیر در خصوص شادی دیدگاه¬هایی را ارائه نموده¬اند. یافته¬های تحقیق نشان¬گر آن است که گرایش دینی محافظت¬گرایی به عنوان یک گرایش مسلّط در جامعه ارزیابی شده است که با نگاهی منفی سعی در محدود کردن رفتارهای شادمانه در جامعه دارد. لذا محافظت¬گرایان اصل را بر نفی رفتارهای اجتماعی شادمانه می¬گذارند و عموماً این¬گونه رفتارها را برنمی¬تابند. در مقابل گرایش ترمیم¬گرایی نگاهی مشروط به شادی دارد و شادی را به نحوی نسبی مورد تأیید قرار می¬دهند بنابراین، رابطه¬ی آن¬ها با شادی مشروط به شرایطی است که آنان مدنظر دارند و در مواردی خاص ممکن است قیودی را مطرح کنند. نهایتاً دیدگاه بازسازی¬گرایی نگاهی مثبت به بروز رفتارهای شادمانه در جامعه¬ی ایرانی در دوره¬ی پس از انقلاب اسلامی دارد. بازسازی-گرایان دینی اصل را بر تأیید و ترویج شادی و رفتارهای شادمانه می¬گذارند. کلید واژه ها: شادی، رفتار شادمانه، محافظت¬گرایی دینی، ترمیم¬گرایی دینی، بازسازی¬گرایی دینی