تغییرات زمانی _ مکانی پرفشارجنب حاره (sthp) برروی ناحیه اقلیمی ایران

پرفشار جنب حاره، سامانه همدید پویشی (دینامیکی) بزرگی در مقیاس سیاره ای است که مرکز آن بر روی اقیانوس اطلس شمالی قرار دارد. با توجه به موقعیت عرض جغرافیایی که کشور ایران در آن واقع شده است در دوره گرم سال،استقرار و رفتار این پرفشار پویشی (دینامیکی) در جو سبب حاکمیت هوایی گرم وخشک بر گستره وسیعی از قلمرو ایران می شود. از این رو هدف این مطالعه،تبیین همدید تغییرات زمانی – مکانی پرفشار جنب حاره در این دوره (دوره حاکمیت) و به عبارتی کشف مرزشمالی پرفشار جنب حاره بر روی ایران و تعیین زمان انتقال و همچنین میزان گستره آن بر روی ایران می باشد. در این پژوهش، جهت بررسی رفتار زمانی –مکانی پرفشار جنب حاره ابتدا تلاش شد شاخص پشته پرفشار جنب حاره بر روی ایران و برای هریک از ماه های سال برآورد شود. بدین منظور داده های ارتفاع ژئوپتانسیل، مولفه مداری و نصف النهاری باد برای ساعت gmt12 طی دوره 52 ساله (شامل 18993 روز از اول فروردین 1340 برابر 21 مارس 1961 تا 30 اسفند 1391 برابر با 20 مارس 2013) و با تفکیک مکانی 5/2×5/2 درجه قوسی از پایگاه داده مرکز پیش بینی محیطی/ مرکز ملی پژوهش های جوی ایالات متحده امریکا (nsep/ncar) اختیار شد. شاخص تعیین شده نشان داد که موقعیت مرز شمالی پشته در تراز 400 هکتوپاسکال و بالاتر و نیز 850 هکتوپاسکال و پایین تر قابل رؤیت نیست. بنابراین سه تراز در دسترس که حاکمیت پشته در آن قابل تشخیص و نیز داده های آن در دسترس است، ترازهای 700، 600 و 500 هکتوپاسکال است. درهرسه تراز مذکور وضعیت نسبتا̋ مشابه در طول سال دیده می شود. همچنین مشخص شد که در ماه های سرد سال، پرفشار جنب حاره به شکل محور غربی – شرقی و در امتداد مدارات در عرض های جنوبی تر از مرزهای ایران جای می گیرد. این شرایط تا خرداد ماه که پشته مزبور در تراز 700 هکتوپاسکال قابل تشخیص می باشد، ادامه دارد و از آن پس بر روی ایران قابل مشاهده است. در ماه مهر (پاییز) و در تراز 700 و 600 هکتوپاسکال پشته پرفشار، ضمن جابه جایی به سمت عرض های پایین تر (پایین تراز موقعیت ماه های گرم سال)، قرار می گیرد؛ ولی در تراز 500 هکتوپاسکال پشته فوق تنها تا اخر شهریور بر روی کشور مستقر می باشد. نتایج حاصل از بررسی فراوانی پشته پرفشار جنب حاره بر روی منطقه مورد مطالعه نشانگر ماهیت یکسان محل شکل گیری پرفشارهای جنب حاره و زمان انتقال زبانه پرفشار بر روی ایران در ترازهای انتخابی می باشد. بررسی روند پشته پرفشار در مقیاس روزانه، ماهانه و سالانه و همچنین روند فراوانی این پشته بیانگراین است که شیب خط روند پشته فوق بر روی ایران در طی دوره آماری مورد نظر در سطح 95 درصد و بالاتر معنی دار بوده ودر بیش ترین گستره ایران روند روزهای مثبت پرفشار جنب حاره افزایش داشته است. محاسبه تحلیل طیفی بر روی پشته پرفشار جنب حاره نشان داد که وجود دوره بازگشت چرخه 4-3 ساله این پرفشار در هر سه تراز انتخابی، که در سطح 95 درصد معنی دار است می تواند در ارتباط با شرایط سینوپتیکی و عملکرد نوسانات پیوند از دور پدیده جوی- اقیانوسی انسو (enso)¬ باشد.